Rechter verbiedt gebruik gewasbeschermingsmiddelen bij lelieteelt in Sevenum

Akkerbouwer Peter van Meijel uit Maasbree zijn voornemen was om in Sevenum lelies te gaan telen op een perceel dat grenst aan een woonwijk. Omdat voor de lelieteelt vaak en veel gewasbeschermingsmiddelen worden gespoten, zijn de omwonenden bang voor gezondheidsschade voor henzelf en hun kinderen. Voor 35 omwonenden was dit aanleiding om op 18 april 2024 naar de rechter te stappen om in een kort geding een verbod op het gebruik van te gebruiken middelen te eisen. Woensdag 8 mei heeft de rechter het verbod toegewezen. Dit vanwege de reële kans op gezondheidsschade van de omwonenden en hun kinderen.

Ctgb

In zijn verweer stelde de teler dat de middelen veilig zijn, omdat ze zijn getest en goedgekeurd voor de Nederlandse markt door het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen (Ctgb). Verder wees hij erop dat hij de akker maar eens in de 10 jaar gedurende 5 tot 6 maanden voor de teelt van lelies wil gebruiken. Om de omwonenden tegemoet te komen bood hij aan een bufferzone van 50 meter te hanteren en om 'groene' middelen te spuiten, en een spuitmachine met driftreductie te gebruiken waardoor de wind de gewasbeschermingsmiddelen niet naar de omwonenden toe waait. Dat de middelen zijn getest en toegelaten door de EFSA en het Ctgb zijn toegelaten, betekent volgens de rechter nog niet dat de middelen veilig zijn en er geen risico bestaat op neurodegeneratieve ziektes voor omwonenden of ontwikkelingsstoornissen bij hun kinderen.

Bij het testen van de middelen wordt namelijk niet getest op neurologische gevolgen die pas op de lange termijn optreden, zoals de ziekte van Parkinson. Ook wordt bij de testen geen onderzoek gedaan naar ontwikkelingsstoornissen van kinderen. Volgens de rechter is het duidelijk dat gewasbeschermingsmiddelen gezondheidsschade kunnen opleveren. Daarbij verwijst ze naar rapporten van de Gezondheidsraad en het RIVM uit 2020 en 2021. Daarin staat dat er een verband bestaat tussen het gebruik van de middelen en zogenaamde neurodegeneratieve ziektes als Parkinson bij volwassenen, maar ook prenatale ontwikkelingsstoornissen bij kinderen. Dit blijkt uit internationale wetenschappelijke onderzoeken. Dit algemene verband zegt echter niet welke middelen in welke hoeveelheid gezondheidsschade opleveren. Dat moet nog verder worden onderzocht.

Onderzoek

Voor deze zaak heeft dr. M. van den Berg, emeritus professor in de Toxicologie, de lijst met middelen bestudeerd die de teler wil gaan spuiten. Zeven van de 'groene' middelen die de teler wil gaan spuiten blijken volgens hem een reële kans te geven op ernstige neurologische gezondheidsschade. Niet alleen voor volwassenen, maar ook kan het de hersenontwikkeling van kinderen negatief beïnvloeden tijdens de zwangerschap van de moeder en tijdens het opgroeien. Van den Berg kon niet zeggen hoeveel je van die middelen binnen moet krijgen, wil de schade optreden.

Heel veel

In een toelichting op haar uitspraak stelt de rechter dat in de 5 tot 6 maanden dat de teler de lelies wekelijks met de middelen wil gaan bespuiten, hij zoveel spuit als voor sommige andere teelten in 10 jaar. In korte tijd wordt dus heel veel gespoten. De omwonenden, onder wie 25 kinderen, wonen dicht bij de akker. Voor sommigen, onder wie 7 kinderen, is dat maar op 10 meter afstand. Dat de teler een bufferstrook van 50 meter wil aanleggen, is volgens de rechter onvoldoende om te voorkomen dat gewasbeschermingsmiddelen bij de omwonenden terechtkomen. De rechter haalt ook een RIVM-onderzoek uit 2019 aan, waaruit zou blijken dat restanten van gewasbeschermingsmiddelen zijn aangetroffen in de buitenlucht bij woningen tot wel 250 meter afstand en zelfs in het huisstof en op de deurmat en in de urine van omwonenden. Dit terwijl er tijdens het spuiten geen meetbare 'drift' was, doordat de wind tijdens het spuiten niet gericht was op de huizen van de bewoners.

Ook de spuitmachine, voorzien van driftreductie, die de teler wil gaan gebruiken, is volgens de rechter niet afdoende om gezondheidsschade te voorkomen. De kortgedingrechter vindt daarom dat er reële kans is op gezondheidsschade bij de omwonenden en hun kinderen. Dat is belangrijker dan het commerciële belang van de teler. Voor de rechter reden de teler te verbieden om de gewasbeschermingsmiddelen bij de teelt van lelies op het bewuste perceel in Sevenum te gebruiken. Voor elke overtreding van het spuitverbod dient hij een dwangsom van 5.000 euro aan de omwonenden te betalen.