Kwaliteit organische stof inzichtelijk gemaakt

De afgelopen jaren is er veel discussie geweest over de bodemvruchtbaarheid van Nederland. Hierin wordt vaak gesproken over organische stof als belangrijk kengetal van de bodemvruchtbaarheid. Dat is logisch gezien de rol van organische stof in de bodem.

Organische stof in de bodem is onder andere verantwoordelijk voor:

• levering N en S door afbraak (mineralisatie),

• bijdrage aan de vochthuishouding van de bodem,

• onderdeel van het klei-humus complex,

• voedsel voor het bodemleven,

• een rol in de bewerkbaarheid van de grond.

Organische stof in Nederlandse bodems
Data van Eurofins Agro laten geen daling in het gehalte aan organische stof zien op landelijk niveau. Een trendanalyse op perceelsniveau van het organische stofgehalte in de bodem van Zeeland op basis van historische data, vanaf 1950 tot nu, bevestigt deze waarneming (Figuur 1).

Wat er wel is veranderd in de afgelopen jaren, is de kwaliteit van organische stof. De verhouding tussen koolstof, stikstof, zwavel en fosfaat vertoont veranderingen. Zo blijkt het totale gehalte aan zwavel in de Nederlandse bodems afgenomen (zie Figuur 2). Naarmate het aandeel zwavel ten opzichte van het aandeel koolstof lager is, houdt de bodem zwavel sterker vast en is de mineralisatie lager. Het gevolg is dat er minder zwavel beschikbaar is voor het gewas.

De kwaliteit van organische stof wordt op diverse manieren uitgedrukt. De verhouding tussen het aandeel koolstof ten opzichte van het aandeel zwavel (C/S ratio), of ten opzichte van het aandeel stikstof (C/N). Een hoge C/S of een hoge C/N ratio betekent dat er relatief gezien veel koolstof in de organische stof zit ten opzichte van zwavel of stikstof. Daardoor is de mineralisatie van zwavel of stikstof lager en dus levert de bodem dan minder stikstof en zwavel.

C in organische stof
Nieuw is dat Eurofins Agro nu ook de hoeveel koolstof per organische stof (de C/Org-stof) ratio weergeeft. Beide ratio’s, C/N en C/S, geven inzicht in de mineralisatie van zwavel en stikstof uit de bodem. Mineralisatie is echter slechts een deel van het hele organische stofverhaal. Naast mineralisatie speelt organische stof namelijk ook een rol in de opbouw van het klei-humus complex, het vasthouden van water en in de bewerkbaarheid van de bodem.

Door de analyse van de hoeveelheid koolstof ten opzichte van de totale hoeveelheid organische stof in de bodem krijgen boeren en telers meer inzicht in de kwaliteit van de organische stof. Als er veel koolstof ten opzichte van de totale hoeveelheid organische stof wordt gevonden, betreft het een stabiele organische stof.

Nederlandse bodems bevatten gemiddeld 50% koolstof in de organische stof (zie Figuur 3), met uitschieters naar een boven (meer stabielere organische stof) en naar beneden (meer dynamische organische stof). Meer dan 10% van de Nederlandse bodems bevat meer dan 55% koolstof in de organische stof. Er is echter ook dat een deel van de bodems dat met minder dan 35% koolstof in de organische stof. Deze bodemorganische stof breekt eenvoudiger af (mineraliseren); deze gronden zullen vaak bacteriedominant zijn.

Stabielere organische stof houdt meer vocht vast, bindt meer kationen binden, verhoogt de bewerkbaarheid van grond en is over het algemeen positief voor de opbouw van de schimmelpopulatie in de bodem.

Meer inzicht met pyrolyse
Het meten van koolstof in organische stof is een stap in de richting van meer zicht in de organische stof kwaliteit. Eurofins Agro blijft verder werken aan meer grip op de kwaliteit van organische stof. Met behulp van pyrolyse - een nieuwe bepaling - wordt een groot aantal kenmerken van de organische stof in kaart gebracht. Het uiteindelijke doel is om boeren, telers en hun adviseurs meer informatie te geven ter ondersteuning van het bodemmanagement.

Meer inzicht in de kwaliteit van de organische stof helpt bij de keuze van de juiste bodemverbeteraar; past een drijfmest, past stro of een groenbemester of is er bijvoorbeeld bokashi of compost nodig?

Zo is het mogelijk om de bodemvruchtbaarheid op peil te houden of om deze zelfs te verbeteren. Dat zal resulteren in een hogere opbrengst, een betere gewaskwaliteit en een efficiënter gebruik van water en nutriënten. Het grondonderzoek met informatie over de kwaliteit van organische stof is daarmee een belangrijke tool, een hulpmiddel, voor de boeren en telers.