Maatregelen rond bacterieziekte Cff zorgen voor lager areaal en onzekerheid in bonenteelt

De maatregelen zijn aangescherpt omdat vorig jaar juli bij een partij zaaizaad via een nieuwe labtest Cff is aangetroffen. De bacterieziekte is niet gevaarlijk voor de volksgezondheid, maar zou in theorie wel economische schade kunnen veroorzaken. Het is een zogeheten quarantaineorganisme, waarvoor de EU-regelgeving verplicht maatregelen te nemen om vestiging (in de EU) tegen te gaan. De NVWA heeft maatregelen opgelegd voor de besmet gevonden partijen. De NVWA heeft daarop ook een pakket met extra maatregelen uitgevaardigd om de insleep en verspreiding van dit Q-organisme te voorkomen.

Afgelopen 15 jaar geen economische schade gerapporteerd

In een gezamenlijk bericht laten de organisaties weten dat volgens wetenschappelijke literatuur jonge planten die via de bonenzaden besmet raken met Cff moeten verwelken. Dat zou enorme financiële schade opleveren. ‘In de besmette bonenvelden waren echter geen symptomen in het gewas te zien.’ In de afgelopen 15 jaar is er in de bonenteelt geen economische schade gerapporteerd. Het kan volgens de organisaties dus goed zijn dat Cff al jarenlang onopgemerkt in Nederland, Europa en wereldwijd aanwezig en verspreid is. Het is bekend dat in onder andere delen van de VS al heel lang Cff voor komt. ‘De sector is van mening dat het ‘oude systeem’ met visuele inspecties tijdens de zaadteelt goed functioneert om de bonenteelt goed te beschermen.’

Gevolgen voor import van zaaizaad

Zaadbedrijven importeren zaaizaad voor boonachtige soorten uit andere werelddelen, vooral uit de VS. Gelet op de quarantaine-status moeten importzendingen vrij zijn van Cff. Na de vondst in 2024, stelde de NVWA extra importeisen: Partijen moeten in het land van herkomst vrij zijn getoetst, of NVWA toetst op basis van een steekproef zendingen.

‘Consequentie is dat de import van zaaizaden uit met name de VS sterk is vertraagd, kleiner in omvang is en extra kosten (voor de toetsen) met zich meebracht. De zaden die tijdig in Nederland zijn gekomen hebben de zaadbedrijven vanwege de extra maatregelen in Nederland eerst uitgeleverd aan telers in andere lidstaten.’ Zaadproducenten in onder andere de VS beraden zich nu op zaaizaadproductie in 2025 (voor uitlevering zaaizaad in 2026) en overwegen andere teelt.

Gevolg kan zijn dat de zaadproductie grotendeels wegvalt voor Nederlandse zaadbedrijven, vrezen GroentenFruit Huis, LTO Nederland, Plantum en VIGEF. ‘De VS hebben nu wereldwijd een sterke marktpositie: ze vormen de draaischijffunctie in de productie en levering van zaaizaad van vlinderbloemigen voor de humane consumptie.’

Gevolgen voor de bonenteelt in Nederland

Een deel van het zaaizaad voor de bonenproductie in 2025 is in Nederland al uitgeleverd en gezaaid. De NVWA gaat op gewas visuele inspecties uitvoeren om te controleren op aanwezigheid van Cff. Dit doet ze bij tuinbonen, sperziebonen, snijbonen, witte bonen, bruine bonen, kidney bonen en sojabonen. Bij symptomen die op Cff kunnen wijzen nemen ze monsters. Op onkruid in nabijheid van bonenpercelen wordt tijdens de inspectie symptoomloos bemonsterd.

Bij vondsten, heeft dit geen gevolgen voor het geoogste product (vers of verwerkt), zo meldde de NVWA in een overleg met de sector. Wel gelden strikte vervolgmaatregelen voor het perceel waar de besmetting is geconstateerd met mogelijk forse economische schade. ‘Daar ketenpartijen in Nederland bang zijn voor financiële claims en/of economische schade, is een deel van het teeltareaal inmiddels al verplaatst naar omringende landen. Voor zaadbedrijven en telers is het de komende dagen de vraag of ze het risico nemen om bonen uit te leveren of in te zaaien, mede gelet op contractuele verplichtingen om later in het seizoen bonen te leveren. Zaadbedrijven wegen zelf de risico’s of ze wel of niet zaaizaad leveren en zo ja, onder welke voorwaarden. Om claims naderhand te voorkomen, zijn er zaadbedrijven die extra disclaimers in de leveringsvoorwaarden opnemen en telers vooraf laten tekenen. Dit plaatst telers in een heel onzekere positie.’