Column: Rekenen markten af met vaste regels?

Neem bijvoorbeeld de DCA-aardappelbingo. Die bood meestal een goede indicatie voor de poolprijzen. Maar volgens een artikel op Boerenbusiness gaat dat dit jaar niet op. En dat is niet het enige. Ik volg al jaren de beursnoteringen, onder andere van aardappelen. Normaal zie je daarin een vrij rechte lijn: de prijs in april lijkt dan op die van november, en pas daarna beïnvloeden verwachtingen voor het nieuwe seizoen de markt. Dit jaar echter ging de prijs van laag naar hoog en weer terug naar laag. Een unieke ontwikkeling in de aardappelmarkt.

Ook op de uienmarkt werden regels doorbroken. Een bekende vuistregel is dat matige kwaliteit leidt tot een matige prijs. Maar dit jaar steeg de prijs ondanks de matige kwaliteit door tot boven de 0,40 euro. Een andere vaste regel bleef dan weer wel overeind: de prijs is nauwelijks afhankelijk van het Nederlandse teeltvolume.

Terug naar de aardappelen. Waarom was de markt zo grillig? Na 2 jaren van tekorten en hoge eindprijzen waren verwerkers voorzichtig. In de af-landperiode waren er voldoende aardappelen, dus bijkopen was niet nodig. Het gevolg? Een lage prijs. Toen in Zuid-Nederland en België veel partijen met rot werden gerooid, groeide de angst voor schaarste later in het seizoen. Verwerkers wilden zoveel mogelijk verwerken en hadden geen ruimte om te kopen. De prijs bleef laag.

Later veranderde het beeld. Farm Frites ging actief op zoek naar Innovators. Door het natte najaar van 2023 waren er weinig poters van dat ras beschikbaar, terwijl de vraag juist groot was. Ze boden prijzen boven 0,35 euro per kilo om deze aardappelen te kunnen kopen.
Uiteindelijk lukte dat nauwelijks: veel Innovators zaten vast in contracten en vrije telers hielden hun aardappelen liever vast.

Tegelijkertijd viel bij sommige verwerkers de verwerking tegen. Ook waren er problemen met de friteskwaliteit, onder andere omdat er geprobeerd werd friet te maken van rassen die daar minder geschikt voor zijn. Toen in de vroege gebieden ook nog op tijd werd gepoot, sloeg de stemming om. De export van frites viel tegen, er was twijfel over de afzet voor het komende jaar én er waren al veel aardappelen gecontracteerd voor de oogst van 2025. Het resultaat: verwerkers kopen momenteel nauwelijks bij. Alleen aan een mooie partij Agria's valt nog iets te verdienen.

Zelf probeer ik altijd goed zicht te houden op de aardappelmarkt, al is dat meestal maar een paar uur per week. Dan is wel logisch dat je niet alles goed beoordeelt. Maar eerlijk gezegd misten ook sommige professionele analisten de juiste inschatting. Logisch dat ook telers het dan lastig hebben om een goede afzetstrategie te bepalen. In onze afzetstudiegroepen proberen we daarom samen de marktinvloeden te duiden en zo toch de beste prijs te realiseren.

Een korte blik vooruit. De huidige contractprijzen lijken zo hoog dat verwerkers zichzelf in de vingers hebben gesneden. De afzet stagneert. En in landen zoals China wordt nu steeds meer frites intern geproduceerd. Waar dat eerst nog duurder was dan importeren, is dat verschil inmiddels verdwenen.

Moeten we bang zijn voor de toekomst? Nee. De wereldwijde consumptie van frites blijft stijgen, mede door bevolkingsgroei. We moeten misschien even een stapje terug doen, maar uiteindelijk blijft het lastig om voldoende aardappelareaal te vinden om aan de vraag te voldoen. Of dat effect zich al in oogst 2025 laat zien, is nog de vraag.

Tot slot nog even de gele uien. Daar is het beeld juist wél logisch verlopen. Oogst 2023 liet zien dat we te duur waren, met matige kwaliteit. Andere landen sprongen daar handig op in. In 2024 was de kwaliteit misschien nog wel slechter, maar de prijs was laag. Met als gevolg een sterke export, mede doordat de onderkant van de markt naar Polen kon. Door de ervaringen van vorig jaar waren telers bovendien bereid om op tijd te verkopen. Alles bij elkaar leidde dat tot een oplopende prijs. Helaas konden veel telers daar niet van profiteren, omdat ze al eerder verkocht hadden of hun kwaliteit niet goed genoeg was.

Toch laat de uienmarkt zien dat de oude ‘regel’ nog steeds klopt: bij een lage prijs exporteer je veel, bij een hoge prijs veel minder.

De markt van oogst 2024 laat zien dat het soms anders loopt dan verwacht, maar toch ergens ook logisch in elkaar zit. Blijf daarom je eigen koers bepalen. Eén die past bij je financiële positie én je gevoel bij de markt. Succes en we duimen voor een goede afloop van de aardappeloogst van 2024.

Erik Arts
Bedrijfsspecialist Agro Advies
Countus Accountants & Adviseurs