PFAS-pesticiden in beeld
In Nederland zijn 26 werkzame stoffen in gewasbeschermingsmiddelen toegestaan die tot de PFAS-verbindingen behoren – ook wel PFAS-pesticiden genoemd. Het gaat om tien fungiciden, negen herbiciden en zeven insecticiden. Daarnaast zijn ook drie hulpstoffen geclassificeerd als PFAS-verbinding. Deze PFAS-verbindingen breken heel moeilijk af en worden ook wel ‘forever chemicals’ genoemd. PFAS kan via het gebruik van deze middelen terechtkomen in de landbouwbodem, het grondwater en het oppervlaktewater.
Een duidelijk overzicht
De flyer van CLM bevat een overzicht van de 26 stoffen, die voorkomen in 117 toegelaten middelen. In het overzicht is te zien op welke gewassen deze middelen worden toegepast en of er een verbod of restrictie geldt in grondwaterbeschermingsgebieden.
Wat is PFAS
PFAS staat voor per- en polyfluoralkylstoffen. Het zijn stoffen die niet van nature voorkomen, maar sinds de jaren ’40 door mensen worden geproduceerd. PFAS wordt gebruikt in tal van toepassingen, vooral vanwege de water- en vetafstotende eigenschappen. Inmiddels is bekend dat PFAS schadelijke effecten kunnen hebben op water, bodem, lucht en de gezondheid van mens en dier. Er is vooral zorg over PFAS vanwege vier eigenschappen: (1) ze breken nauwelijks af in het milieu; (2) ze kunnen schadelijk zijn voor mens en milieu; (3) ze verspreiden zich snel in het milieu en (4) ze hopen zich op in mensen, dieren en planten.
PFAS in grondwater
Het gebruik van PFAS-pesticiden leidt tot zorgen over uitspoeling naar het grondwater en mogelijk het drinkwater. CLM heeft een eerste verkenning gedaan van de risico’s hiervan. De verkenning laat zien dat de afgelopen jaren het gebruik van PFAS-pesticiden fors is toegenomen (met 83,2%). Ook de milieubelasting van het grondwater door deze middelen is toegenomen. Niet elk middel is even gevoelig voor uitspoeling.
Voor de metingen van PFAS-pesticiden in grondwater is gebruikgemaakt van de GrondwaterAtlas. Het bleek dat voor een gering aantal typen de drinkwaternorm voor pesticiden werd overschreden. De meetfrequentie verschilde echter sterk per stof; sommige stoffen worden niet gemeten en andere worden niet jaarlijks gemeten. Ook is er nog onvoldoende bekend over de afbraakproducten (metabolieten) die in het grondwater ontstaan. De GrondwaterAtlas biedt dus nog te weinig informatie om goede conclusies te trekken wat betreft PFAS-pesticiden in grondwater.
Het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) heeft in 2022 een strengere richtlijn opgesteld voor PFAS in drinkwater: maximaal 4,4 nanogram per liter. Deze norm is veel strenger dan de bestaande norm voor andere gewasbestrijdingsmiddelen (100 nanogram per liter).
Momenteel voert CLM een vervolgstudie uit om gebruik en risico’s van de PFAS-pesticiden in verschillende gewassen en provincies te onderzoeken.
Meer informatie
Overzicht van PFAS-pesticiden in de Nederlandse landbouw
Meer informatie over PFAS in gewasbeschermingsmiddelen vind je in de kennisbank van Groen Kennisnet
Vakinformatiepagina voor de akkerbouwer
Tekst: Redactie Groen Kennisnet