'Minder normoverschrijdingen in oppervlaktewater, maar tempo blijft zorgpunt'

Naar aanleiding van het debat over gewasbescherming op 15 mei zijn er verschillende vragen gesteld, waarover Wiersma een update heeft gegeven. De verlaging van de normoverschrijdingen is een streven, dat een brede coalitie van publieke en private organisaties in Nederland heeft uitgesproken voor de toekomst. Grote doel is een duurzame land- en tuinbouw met weerbare teelten, die nauwelijks gewasbeschermingsmiddelen nodig hebben.

Om te kunnen zien of de land- en tuinbouwsector op weg is om deze doelen te halen, heeft CLM Onderzoek en Advies samen met Royal Haskoning DHV (RHDHV) in opdracht van het Ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN) indicatoren opgesteld om jaarlijks de voortgang te kunnen monitoren. Daar heeft de demissionair landbouwminister haar Kamerbrief op gebaseerd.

'Meer focus nog op behalen van strategische doelen'

'Ten aanzien van het doel nagenoeg geen emissies en residuen is een daling waarneembaar in het aantal normoverschrijdingen van de ecologische norm voor oppervlaktewater', staat in het rapport beschreven. 'Zowel voor de acute als voor de chronische blootstelling is een lichte daling in het indexgetal van de overschrijdingen. Het doel voor 2023 is echter niet gehaald.'

Voor Wiersma is dat aanleiding om notie van te maken. 'De snelheid waarmee we vooruitgang boeken behoeft echter aandacht. Daarom vraag ik de deelnemers van het UP (Uitvoeringsprogramma Toekomstvisie Gewasbescherming 2030, red.) om dit mee te nemen bij het opstellen van het jaarplan 2026. Er kan bijvoorbeeld gekeken worden of de uitvoering van de acties beter moet, of dat er meer focus nodig is op het behalen van de strategische doelen.'

Volgens het rapport daalde het aantal overschrijdingen van de drinkwaternorm in oppervlaktewater in 2021, om vervolgens te stijgen in 2022 en weer licht te dalen in 2023. Ten aanzien van grondwater blijkt dat gewasbeschermingsmiddelen worden aangetroffen in grondwatemetingen boven alle grondwaterlichamen van Nederland. 'De metingen van het ondiepe meetnet (reistijd 5 tot 10 jaar) laten zien dat middelen met stoffen die het vaakst in normoverschrijdende concentraties waargenomen worden, een toelating hebben in Nederland. Onderzoekers geven aan dat de druk op het grondwater, dat bestemd is voor drinkwaterproductie, juist toe lijkt te nemen'”, zo staat in het rapport beschreven.

Daling verkoop van gewasbeschermingsmiddelen, versnelde toelating groene middelen

Opvallend is dat het rapport ook melding maakt van een dalende afzet van gewasbeschermingsmiddelen. Daar staat tegenover dat er een stijgende trend is in de verkoop van stoffen met een laag risicoprofiel. Dit komt vooral door de verkoop van micro-organismen en het feit dat kaliumwaterstofcarbonaat nu in de groep met ‘groene stoffen’ wordt ingedeeld. Ook speelt een stijging in het aantal toelatingen van deze stoffen en de verkoop daarvan een rol.

Dat er bijna geen nieuwe ‘groene stoffen’ zijn geïntroduceerd is voor Femke Wiersma nog aanleiding geweest om aan te kloppen bij de Europese toelatingsinstanties. 'Het is aan toelatinghouders om aanvragen in te dienen voor (uitbreidingen van) toelatingen voor gewasbeschermingsmiddelen. Ook zijn sectororganisaties aan zet waar het bijvoorbeeld toelatingen voor kleine toepassingen of vrijstellingsaanvragen betreft. Mijn ministerie faciliteert waar mogelijk.'

Door middel van inzet van onderzoeksgelden wordt er gekeken naar alternatieve manieren van gewasbescherming. Dit vindt doorgaans plaats in Publiek-Private samenwerkingsverbanden (PPS).

Verbetering van beleid toelating op gebied van neurodegeneratieve ziekten

Een andere vraag die tijdens het debat over gewasbescherming aan bod kwam is het verbeteren van het toelatingsbeleid op het gebied van neurodegeneratieve ziekten. 'Afgelopen jaar heeft mijn ambtsvoorganger het RIVM opdracht gegeven om een onderzoek te starten waarin een teststrategie wordt ontwikkeld om de mogelijke relatie tussen gewasbeschermingsmiddelen, waaronder glyfosaat, en de ziekte van Parkinson te onderzoeken. Dit onderzoek opereert onder de naam SPARK (Strategies for regulatory assessment of PARKinson’s disease) en loopt langjarig. Het onderzoek zal ook bijdragen aan het verbeteren van de toelatingseisen en testmethoden voor het detecteren van neurodegeneratieve effecten van gewasbeschermingsmiddelen.'