Strokenteelt haalbaar met bestaande mechanisatie

Teeltsysteem en mechanisatie

Joost van Strien is akkerbouwer in de Noordoostpolder en innoveert graag. Een paar jaar geleden plantte hij een voedselbos aan van 5,5 hectare en hij werkt met strokenteelt en agroforestry. “De gewasstroken zijn 18 meter breed, om de 4 stroken ligt er een strook waar bomen en struiken komen. We hebben een 8-jarige rotatie: aardappelen, pompoenen, luzerne, rode bieten, zaai-uien, peen, pastinaak en quinoa,” vertelt Van Strien. Qua mechanisatie werkt hij met tractoren van 3,15 meter breed op vaste rijpaden. “De breedste machine, de wiedeg, is 9 meter. Zo kunnen we een strook bewerken door eenmaal heen en weer te rijden. Op die manier proberen we efficiëntie en strokenteelt hand in hand te laten gaan.”

Tegenover het grootschalige bedrijf van Van Strien staat het kleinschalige EET-Wageningen van Edwin Tigchelaar, ooit gangbaar akkerbouwer in Flevoland. Tigchelaar: “Ik produceer kleinschalig groente voor de korte keten. Ik heb zo’n 1,5 hectare aan strokenteelt met stroken van 1,5m breed.” Hij heeft een rotatie van één op zeven met bladgewassen of bonen, vruchtgewassen, koolgewassen, wortelgewassen, grasklaver, aardappelen, en prei of ui. Vanwege die zeer smalle stroken, werkt hij met kleine, lichte machines. Net als Van Strien heeft hij ook permanente stroken, in zijn geval met bloemen die zorgen dat natuurlijke vijanden van plagen een vaste plek hebben.

Zelf machines ontwerpen

Omdat moderne machines vaak breed zijn, ontwerpen sommige telers die aan strokenteelt doen zelf nieuwe machines. Van Strien: “Zelf knutsel ik niet aan machines, maar ik denk wel na over hoe je machines kunt aanpassen en die laat ik dan door anderen in elkaar zetten. Daarvoor werk ik samen met andere boeren.” Een concreet voorbeeld is de keverklapper waarmee Van Strien de Coloradokever uit zijn gewas kan slaan en afvoeren, zodat hij ze niet chemisch hoeft te bestrijden.

Tigchelaar maakt dankbaar gebruik van de keverklapper en ook hij past soms machines aan. Om de irrigatie van de verschillende gewassen te kunnen aanpassen op de behoefte, gebruikt hij druppelirrigatie. “Een groot nadeel hiervan vind ik echter dat je veel plastic verbruikt. Ik heb inmiddels ook een kleine bijgieter die na het planten per rij kan irrigeren.”

Ook bij Van Strien vergt beregening in de strokenteelt extra nadenkwerk. “Aanpassingen waren echt nodig, want de haspel had een te groot bereik en zou dan ook andere gewassen beregenen. Daarnaast is het arbeidsintensief, want we moeten de haspel vaak verzetten om één gewas te kunnen beregenen.” Van Strien is uitgekomen op een systeem waarbij hij een of twee stroken per keer kan beregenen met een boom en buizen die elke 80 meter liggen. “Inmiddels ben ik ook overgeschakeld naar elektrisch beregenen. Hierdoor kan ik meerdere haspels gebruiken zonder drie trekkers nodig te hebben en bespaar ik op brandstof. Uiteindelijk is mijn doel om naar 3 of 4 bomen te gaan om geen efficiëntie te verliezen.”

Vanuit ReGeNL, een programma van het Nationaal Groeifonds waarbij Van Strien is aangesloten, kijken ze ook naar mechanisatie. Van Strien: “Binnen ReGeNL zijn we bezig een oogstwagen op vaste rijpaden te ontwikkelen. De carrousel-kistenwagen die Cornelis Mosselman van BI-JOVIRA uit Ooltgensplaat heeft gebouwd werkt daarvoor heel goed. Deze willen we nu doorontwikkelen. Dit alles om bodemverdichting te voorkomen.”

Het teeltsysteem aanpassen op de bestaande machines doen strokentelers ook. Tigchelaar: “Ik heb een grote hoeveelheid gewassen, dus ik pas de rij-afstand en plantafstand aan op de beschikbare mechanisatie. Hierdoor heb ik niet de optimale rijafstand voor alle gewassen, maar win ik tijd door bijvoorbeeld niet elke keer de schoffelmachine aan te hoeven passen.”

Toekomst met robots?

Strokenteelt vergt dus aanpassingen in de mechanisatie, maar werkt vaak nog met bestaande machines. Wat als je de gewasdiversiteit nog verder verhoogt, hoe zien de telers de rol van robotisering en zouden ze die kant op willen? Tigchelaar: “Ik ben terughoudend met machines die nog in ontwikkeling zijn, zoals een wiedeg-robot. De wiedeg ben ik namelijk continu aan het verstellen en checken. Als ik hiervoor een robot zou gebruiken zou ik hem waarschijnlijk heel voorzichtig afstellen en kan ik er dus niet het uiterste uithalen.” Als een robot pixelteelt mogelijk maakt dan zou het volgens hem wel interessant worden. “Nu is dat nog te arbeidsintensief en dus niet betaalbaar zonder robots.”

Van Strien is wel aan het kijken naar de wied-robot Oddbot voor uien peen en bieten. “Ik heb wel interesse in een machine die op 1,5 of 3 meter kan werken. De grote robots zijn simpelweg te duur en een kleine robot van 1,5 meter kan in theorie wel zes mensen aan arbeid schelen.” Strokenteelt betekent wel dat een robot meerdere keren handmatig moet worden verplaatst. Helemaal vervangen van arbeid lukt sowieso niet. “Maar dat hoeft van mij ook niet,” vertelt Van Strien. “Met de wiedcamping die ik in de zomer organiseer wil ik een verbinding slaan tussen stad en platteland.”

Mechanisatie en duurzame landbouw

Hoewel hij de arbeid dus niet volledig wil vervangen door robots, kan techniek volgens Van Strien wel degelijk helpen om de transitie naar duurzamere landbouw te versnellen. “Veel boeren willen wel overstappen naar meer diverse landbouw, maar willen niet de hele zomer met personeel werken. Goede mechanisatie kan volgens mij helpen in de omschakeling naar biologisch doordat het de arbeid in wieden vermindert.”

Tigchelaar ziet het juist andersom. Hij is bang dat investering in techniek een drempel zou kunnen zijn voor gewasdiverse teelt. “Robots zijn nu vaak gespecialiseerd in bepaalde gewasgroepen en niet toepasbaar op een groot scala aan verschillende gewassen, zoals ik die heb. Voor mij is het de grote investering niet waard.” Desondanks vindt hij het positief dat de robots worden doorontwikkeld, zodat boeren daarin hun eigen keuzes kunnen maken.

Verder dromen

Voorlopig blijft de techniek zich verder ontwikkelen. Waar dromen de telers nog van als het gaat om mechanisatie? Van Strien: “Met de oogstwagens die we nu ontwikkelen komt een lang gekoesterde wens van permanent onbereden teeltbedden dichterbij. En een goede betrouwbare wiedrobot is iets echt iets dat het leven van een bio-boer een stuk makkelijker zou maken.” Tigchelaar merkt op dat veel mechanisatieproblemen overigens niet voorbehouden zijn aan strokenteelt. “We doen nu juist strokenteelt omdat het mechanisch al haalbaar is. Voor de echte revolutie in de diversiteit heb je robotisering in pixelfarming en mengteelten nodig. Dat zou ik wel willen ontdekken.”

Daarnaast wil Van Strien graag een voorbeeld nemen aan Tigchelaar en zijn bedrijf laten leveren in de korte keten. “Omdat elke teelt zijn eigen mechanisatie nodig heeft, is dat nog te arbeidsintensief. Op dat vlak zou robotisering echt wat toe kunnen voegen. Als ik ooit 40 gewassen kan telen in plaats van 8, dan ben ik op mijn schaal wel uitgedroomd.”