Column: Eigenzinnige stikstofkoers LTO breekt landbouw op

Grillig. Dat is misschien de beste omschrijving voor de opstelling en het handelen van LTO op het stikstofdossier. LTO presenteerde afgelopen donderdag een nieuw stikstofplan. Dit keer samen met provincies, gemeenten, waterschappen en het NAJK. In 2021 deden ze dat ook al, maar toen waren het de maatschappelijke organisaties Bouwend Nederland, Natuurmonumenten, VNO-NCW en Natuur & Milieu die meetekenden. En daarvoor zat LTO in het Landbouwcollectief, samen met de andere belangenorganisaties. Dat was begin 2020.

Waarom LTO elke keer andere samenwerkingspartners zoekt, is mij niet helder. Misschien is het opportunisme, omdat een nieuwe gelegenheidscoalitie op dat moment voor het bestuur van de belangenorganisatie het meeste oplevert. Misschien moet daar het woordje ‘wellicht’ nog bij gezet worden, want het maken en presenteren van een plan betekent natuurlijk niet automatisch dat de politiek er iets mee doet. Sterker nog: het trackrecord van al deze LTO-acties is nogal beperkt.

Duurzaam evenwicht

Neem het plan Duurzaam evenwicht, dat LTO samen met de maatschappelijke organisaties smeedde, nadat ze uit het Landbouwcollectief waren gestapt. Voor de landbouw moest dit plan perspectief gaan opleveren, voor de economie ontwikkelruimte, en de natuur zou versterkt worden. De politiek trok echter haar eigen plan en gaf geld uit voor verkleining van de landbouwsector via ineffectieve opkoopregelingen. Perspectief voor landbouw en economie kwam er niet. Wel ging er veel geld naar natuurherstelprojecten. Toen de andere samenwerkingspartners drie jaar later de bal meer bij de landbouw wilden leggen, stapte LTO uit deze gelegenheidscoalitie.

Wettelijke bedrijfsemmissienormen

De nieuwe samenwerkingspartijen, op het NAJK na, zijn overheden. Ook die organisaties lopen net als de maatschappelijke organisaties tegen een stikstofprobleem aan. In het nieuwe plan ‘Bouwstenendocument emissiereductie landbouw - Vergunningverlening in Nederland weer in beweging’ is het de bedoeling van LTO om stikstofemissienormen te verankeren in wetgeving. Dat willen de provincies en gemeenten blijkbaar ook. Ondanks de grote onzekerheden die emissiemetingen met zich meebrengen en de grote onzekerheid of dit juridisch wel te borgen is, is dit volgens LTO en het NAJK blijkbaar de gewenste route. Maar net als bij de samenwerking met de maatschappelijke organisaties willen de partners van LTO natuurlijk ook voordeel halen uit zo’n uitgewerkt plan. En die voordelen hoeven lang niet altijd in het belang te zijn van boeren.

Nadeel voor boeren

Neem de stikstofemissienormen. Als die op de plek komen van de kritische depositiewaarden in de Omgevingswet, verandert er voor boeren wezenlijk niet veel. Juridisch blijf je dan uitgaan van stikstof in plaats van de daadwerkelijke staat van de natuur. Dus ongeacht of een kritische depositiewaarde wel of niet in de wet staat, zullen rechters zich daar toch toe blijven verhouden. Het voordeel van doelsturing kan bovendien weleens omslaan in een nadeel. Nu staan provincies en gemeenten nog aan dezelfde kant van het hekje bij de rechter, omdat zij vergunningen afgeven. Bij het niet halen van emissiedoelen, ook als dat buiten de invloedssfeer van de boer ligt, staan ze naast de MOB en staat die boer dus alleen. Het is dus wachten totdat die overheden zich zo gaan opstellen en dan kan LTO opnieuw op zoek naar andere partners.

Vooral landbouw moet leveren

Die nieuwe visie gaat alleen over landbouw. Er staat wel in dat alle sectoren evenveel bijdragen, maar ik heb de plannen voor industrie en mobiliteit gemist. Die zijn er ook niet. Het benadrukt dat de landbouw vooral moet leveren. Deze vorm van belangenbehartiging breekt boeren eerder op dan dat ze er profijt van hebben. LTO kan beter terugkeren naar een breed gedragen agrarisch collectief. De enige keer dat er echt serieus naar een landbouwvoorstel is gekeken, was begin 2020. Toen wilde de politiek er niet aan. Maar bijstellen van die plannen met nieuwe inzichten en één front is voor de meeste boeren een betere vorm van belangenbehartiging.