Opinie: Hoe de NVWA de polarisatie in het middelendebat vergroot

Nederland telde volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek ruim 11.000 bedrijven. Dit is het totaal. Inclusief biologische telers, waar overigens ook middelen worden toegepast, maar exclusief andere sectoren waar gewasbeschermingsmiddelen worden gebruikt. Denk bijvoorbeeld aan de sierteelt, de glastuinbouw en de fruitteelt. We hebben het dus over duizenden bedrijven. De conclusies van de NVWA zijn gebaseerd op controles bij 76 bedrijven in 2024. Van de 76 zijn er bij 25 overtredingen geconstateerd. In 21 van de 25 gevallen is een rapport van bevindingen opgemaakt, wat kan leiden tot een boete of een waarschuwing in het geval het gaat om minder ernstige overtredingen.

25 akkerbouwbedrijven gecontroleerd: 8 overtredingen

Uit navraag bleek dat de NVWA geen specificatie maakt per sector waar welke overtreding wordt gemaakt. Wel is bekend dat van de 72 controles er 25 op akkerbouwbedrijven zijn gedaan. In 8 gevallen werd daar een overtreding geconstateerd. Dus op welk gebied de teler hier de regels niet naleeft en of dit gaat om een ernstig vergrijp of lichte overtreding, weet de NVWA niet of maakt de NVWA in ieder geval niet bekend.

Opmerkelijk is ook dat de NVWA steeds minder controleert. In 2024 waren er 72 inspecties, in 2023 114 en in 2022 154. Daarvoor werkte de toezichthouder met een andere methodiek en is het aantal controles niet vergelijkbaar. Over 3 jaar gezien is het aantal controles dus meer dan gehalveerd. Een woordvoerder van de NVWA zegt hierover: „Het aantal inspecties fluctueert jaarlijks. Dit heeft bijvoorbeeld te maken met de beschikbare capaciteit van de NVWA, het type projecten dat we draaien of de complexiteit van inspecties. Niet alle inspecties kosten evenveel tijd.”

Ondertussen schrijft de NVWA in haar bericht dat ze de wereld in geslingerd heeft wel dat het nalevingspercentage voor het juist gebruik van 2024 overeenkomt met het percentage van 2023. Met mijn wiskunde A2 in mijn havo-pretpakket durf ik te zeggen dat je dit niet zo kan stellen. Immers, hoe minder controles je uitvoert, hoe zwaarder een enkele overtreding weegt op je percentage. Dus in 2024 heb je veel minder overtredingen nodig als in 2023 omdat je toen meer bedrijven hebt gecontroleerd.

Onduidelijk hoe representatief de cijfers van de NVWA zijn

En wat heeft de NVWA gecontroleerd? Zijn dat bedrijven waar de inspecteurs in het verleden al constateerden dat regels niet werden nageleefd, of is dit steekproefsgewijs geweest? Daar blijft de NVWA vaag over. Mijns inziens is dit een cruciale vraag, want gaan de controleurs op de rook af en constateren zij in 9 van de 10 gevallen dat er ook sprake is van vuur? Om vervolgens te stellen dat 90 procent van Nederland in brand staat?

Belangrijkste vraag is echter: kun je stellen dat 72 onaangekondigde inspecties representatief zijn voor de totale naleving van de regels rondom het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen? De vraag stellen is ’m beantwoorden. De NVWA had het zich in de berichtgeving een stuk makkelijker kunnen maken door te stellen dat in 33 procent van de controles van de toezichthouder er sprake is van een matige naleving van de voorschriften.

Verwijtende vingertje richting de landbouw

Daar is niet voor gekozen. Er is een bericht de wereld ingeslingerd, net voor een debat over gewasbeschermingsmiddelen in Den Haag – over politiek gesproken – waarvan de NVWA van tevoren had kunnen weten dat dit een eigen leven zou gaan leiden. Kijk alleen maar naar de ongenuanceerde reacties van Kamerleden als Ines Kostic van de PvdD. Met een verwijtend vingertje richting de sector, die hard bezig is om zich te vergroenen. Maar ook ‘onze’ BO Akkerbouw haalde de – in mijn ogen enigszins suggestieve – nalevingsstatistieken van de NVWA recentelijk in haar voortgangsrapportage Actieplan Plantgezondheid aan.

We zijn als sector niet naïef. We weten dat het op plekken niet goed gaat en we zien dat het niet overal lukt om mensen uit hun vastgeroeste spuitpatronen te halen. Dat moeten we in de landbouw niet bagatelliseren. Maar het is toch niet de taak van de NVWA om daar in het publieke debat een mening over te geven? We zijn al zoveel tijd kwijt om een gepast antwoord te geven op alle negatieve geluiden van actiegroepen, wel of niet financieel gesteund door de overheid, die met miljoenen aan communicatiegelden allerlei handhavingsverzoeken indienen en daarbij oorlogstaal uitspreken. De NVWA behoort een onafhankelijke toezichthouder te zijn, een rol waarin ze zich puur richt op het rapporteren van de feiten.

En over tot de orde van de dag… Iets met een gezonde voedselvoorziening.

PS Pas op! Dit is een mening.