SP, NSC en GroenLinks/PvdA zetten alle in op een omslag in de landbouw

De SP wil meer boeren, maar wie wil nog boer worden met de SP?

‘Te lang hebben de grote agroindustrie, supermarkten en banken de boeren aan alle kanten uitgeknepen’, roept de SP strijdvol in haar verkiezingsprogramma. ‘We kiezen voor kleinere, duurzame bedrijven in plaats van grootschalige export en bio-industrie.’ En ook: ‘We willen meer boeren. Schaalvergroting en export-gerichte bio-industrie maken plaats voor gezinsbedrijven die lokaal produceren.’ Daarbij wil de partij dat de overheid actief stuurt.

Meer boeren, maar wel minder dieren - maximaal anderhalve GVE per hectare. En met minder kunstmest en, zoals de SP het noemt, landbouwgif. En minder productieve hectares landbouwgrond; de SP wil tien procent van de landbouwgrond reserveren voor natuur, zoals houtwallen en bloemrijke akkerranden.

De opgave om de stikstofuitstoot te verlagen komt wat de SP betreft ook vooral bij de landbouw te liggen. De SP wil de stikstofuitstoot verminderen, zegt de partij, door de ‘doorgeschoten intensieve veehouderij’ aan te pakken. Over de opgaves van industrie, mobiliteit en andere sectoren rept het programma niet.

De SP gunt boeren wel een eerlijk inkomen. Uit de markt zullen die dat niet halen, want gezond eten moet volgens de SP betaalbaar en bereikbaar zijn voor iedereen. Basisproducten moet de supermarkt tegen lage prijzen aanbieden. Wie dat eerlijke inkomen dan gaat betalen? Het grootkapitaal natuurlijk. De agroconcerns, supermarkten en banken hebben volgens de SP decennialang verdiend aan schaalvergroting en overproductie, en die moeten volgens de SP nu meebetalen aan de omslag.

De SP wil dat de overheid boeren aanspoort om duurzaam en biologisch te boeren. Maar over het aanjagen van de markt voor biologische producten rept de partij niet. En wat het vergroten van het aanbod van biologische producten betekent voor opbrengstprijzen, en dus het inkomen van de bioboer, als niet tegelijk de vraag naar die producten groeit, daarover zegt het programma ook niets.

NSC wil een structuurpolitiek voor de landbouw. En minder vee

‘Overheid en banken hebben de schaalvergroting, innovatie en mechanisering van de sector jarenlang gestimuleerd’ schrijft NSC in haar programma. ‘Maar nu we tegen de grenzen van de groei aanlopen moet er een nieuw en helder toekomstperspectief worden geboden dat de sector zekerheid geeft.’

Dat toekomstperspectief ziet de partij in een opdeling van Nederland in twee soorten landbouwgebieden. Aan de ene kant is dat een agrarische hoofdstructuur, waar landbouwgrond wordt beschermd en bedrijven kunnen produceren voor de nationale en internationale markt. Landbouwgrond buiten die hoofdstructuur wil de partij bestemmen voor maatschappelijke landbouw, met daarin minder dieren en meer ruimte voor natuur. Boeren in deze gebieden krijgen een vaste vergoeding voor die groenblauwe diensten.

Ook wil de partij een kleinere veestapel. ‘De hoeveelheid vee moet beter worden afgestemd op de milieugebruiksruimte in Nederland’ stelt het programma. NSC kiest daarom voor een grondgebonden melkveehouderij die op regionaal niveau zoveel mogelijk circulair is, en dus zal moeten krimpen. Ook voor intensieve sectoren is er in de visie van de partij minder ruimte.

Biologische landbouw past waarschijnlijk goed in de maatschappelijke landbouw die de partij voor ogen heeft, maar specifiek beleid op het stimuleren van biologische productie noemt het verkiezingsprogramma niet. Wel wil NSC de markt daarvoor stimuleren. Ze wil consumenten een betere toegang geven tot biologische en streekproducten, en de overheid moet daarbij het goede voorbeeld geven door in de eigen restaurants te kiezen voor duurzaam en regionaal geproduceerd voedsel.

Wat de stikstofcrisis betreft, daar vindt NSC dat alle sectoren aan die doelstelling moeten bijdragen aan het terugdringen van de stikstofuitstoot. Niet enkel landbouw, maar ook de industrie, het verkeer, en de zee- en luchtvaart. Daarbij zal de landbouwsector al veel uitstoot terugdringen als ze, zoals NSC wil, meer grondgebonden wordt.

GroenLinks/PvdA leidt de weg van een industriële naar een duurzame landbouw

GroenLinks/PvdA wil dat de landbouwsector meer zorg gaat dragen voor de natuur. ‘Door [in de landbouw] kortetermijnwinsten te verkiezen boven zorg voor ons drinkwater, landschap, onze bodem en luchtkwaliteit staat de natuur en onze gezondheid onder druk’, stelt de partij in zijn verkiezingsprogramma. Zij wil dat omkeren, door boeren eerlijk te belonen voor landschapsbeheer en zorg voor de natuur. Zo wordt de duurzame optie in de landbouw ook de meest aantrekkelijke, denkt de partij, en blijft de natuur en de bevolking vanzelf gezond.

De partij wil naar een duurzame landbouw, met een productiecapaciteit die is aangepast aan wat de natuur aankan. Dat betekent een grondgebonden landbouw, waarbij het aantal landbouwdieren wordt aangepast aan de hoeveelheid veevoer die in de directe omgeving kan worden geproduceerd, en de hoeveelheid mest die daar kan worden uitgereden. Het leidt tot een krimp van de veestapel, en daarbij zullen de sectoren die vooral produceren voor de export volgens GroenLinks/PvdA als eerste moeten krimpen.

Landbouwgif, zoals de partij het noemt, wil ze verbieden. Glyfosaat wordt per direct in de ban gedaan, net als PFAS-houdende bestrijdingsmiddelen en chemische middelen bij de lelieteelt.

De partij zet in op een uitbreiding van de biologische landbouw, met een eerlijke vergoeding voor landschapsbeheer (maar ze vermeldt niet wat hier ‘eerlijk’ is). De vraag naar biologisch wil de partij vergroten door het stimuleren van biologische inkoop en met het bijmengen van biologische producten.

Voor het doorbreken van de stikstofimpasse komt ook GroenLinks/PvdA als eerste uit bij de landbouw. Terwijl ze de vergunningverlening voor woningbouw makkelijker wil maken, zal de benodigde stikstofruimte moeten komen van een krimp van de veestapel. Rondom de Veluwe en de Peel wil de partij meteen beginnen met het uitkopen van piekbelasters - alhoewel verplaatsen of een omslag naar een minder intensieve landbouw ook mogelijk is. Maar als stok achter de deur wil de partij gedwongen uitkoop achter de hand houden.

Maar zonder stikstof als reden te noemen zet GroenLinks/PvdA ook in op het terugdringen van het autogebruik, vergroening van de scheepvaart en minder vliegverkeer.