'Teelt duurzamer, lijst met knelpunten steeds groter'

„In één zin houdt het Actieplan in dat we telers willen stimuleren en faciliteren om meer duurzaam te telen. Het Actieplan kent de oorsprong eigenlijk al in 2016/2017 en is uiteindelijk in 2018 gepresenteerd. Toen waren er al grote zorgen over het krimpende middelenpakket. De vraag kwam op ‘Hoe kunnen we er proactief mee aan de slag als sector?’ Daarnaast wilden we de overheid ertoe bewegen om beter faciliterend beleid te voeren. Als tegenpresentatie voor de inspanningen van de sector wilden we onder andere betere en snelle toelating van groene middelen, ruimte voor nieuwe genetische technieken en een helder beleid rond biostimulanten.”

„De vraag is goed opgepakt, maar het korte antwoord is ‘nee’. Dat ervaren we toch als een zware teleurstelling. Als ik het nuanceer, dan zie je langzaam maar zeker wel dat er binnen het departement van LVVN wel wordt nagedacht en meegewerkt. Daarentegen hebben we ook te maken met de Brusselse raderen die maar langzaam draaien. Hierdoor hebben we in de akkerbouw weinig van de tegenprestatie gemerkt. Als je dus puur kijkt naar de gereedschapskist van de teler, leidt het niet tot positieve verandering en verbetering. Herbeoordeling van chemische middelen gaat ondertussen wel op de oude voet door. Hierdoor verdwijnt namelijk steeds meer uit de gereedschapskist. Het tempo van uitfaseren blijft hoog, terwijl er vrijwel niets voor terugkomt. Ondertussen wordt de lijst met knelpunten steeds langer: we zien dat we steeds moeilijker een antwoord hebben op een groeiende combinatie van gewassen met ziekten en plagen.”

„Inderdaad, laten we met het positieve beginnen. Enkele doelen uit het Actieplan zijn behaald, voor een heel aantal zijn we op de goede weg. Akkerbouwers nemen bijvoorbeeld meer maatregelen om de biodiversiteit te verbeteren en natuurlijke plaagbestrijding (functionele agro-biodiversiteit) is in opmars. We zien dat we als sector steeds beter leren werken met minder gebruik van chemie. Het toepassen van Integrated Crop Management (ICM) toont zijn waarde. En als je minder chemie gebruikt, heb je minder emissie. Nu is het zaak om met elkaar nog betere stappen te zetten met het realiseren van minder emissies.”

„Scherp gezien. De stuurgroep van het Actieplan vindt het belangrijk dat er erkenning is voor al die akkerbouwers die al volop maatregelen nemen om emissies te reduceren. We zien ook dat er een groep telers is die de urgentie niet voelt en te weinig in actie komt. Uiteindelijk zorgt die houding voor structureel te hoge emissies en dat de gehele sector de KRW-doelen niet haalt en scherper wordt beoordeeld. Het betekent ook dat dit ervoor zorgt dat het middelenpakket verder wordt uitgehold. In die zin draagt de sector er zelf aan bij dat we steeds verdere beperkingen kennen in de bestrijding van onkruid, ziekten en plagen. Het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden, het Ctgb, kondigde aan voor een aantal werkzame stoffen die structureel normoverschrijdend in oppervlaktewateren worden aangetroffen aanvullende maatregelen te nemen. Op het proces in Brussel hebben we naar ons gevoel als sector weinig invloed. Voor een deel snijdt de sector zichzelf dus in de vingers. Kanttekening hierbij is dat er situaties zijn waarin we te maken hebben met overmacht. Denk aan ondergelopen percelen na een stortbui. Iedereen snapt dat je dan een greppeltje graaft om het perceel af te wateren (en een infiltratiegeul niet functioneel meer is). Maar er zijn gewoon te veel gebieden waar structureel te veel stoffen worden teruggevonden. Daar haken we actief op in, om per regio te kijken of we met een gebiedsgerichte aanpak tot verbetering komen. Het mooie is dat er ook gebieden zijn waar telers zichzelf actief melden, voor zo’n gebiedsgerichte aanpak.”

„Nee. We moeten als sector dit onderwerp beter bespreekbaar maken en telers durven aan te spreken als we dingen zien die niet kloppen. Dat geldt ook voor telers onderling. Het blijkt in de praktijk echter heel lastig om zo’n gesprek met elkaar te voeren. Er zijn telers die collega’s kennen waar het gewoon niet in de haak is en daar niet het gesprek over durven aan te gaan. Voor de stuurgroep is het ook op puzzelen, om dit verder tot uiting te brengen, vooral ook omdat er veel akkerbouwers wel op een goede manier mee bezig zijn. Goede inspanningen wil je belonen. Het begint denk ik met het onderkennen dat wel op het netvlies staat dat we ermee bezig zijn. Echter, wat we niet kunnen ontkennen, is dat niet alle telers uit zichzelf in actie komen. Telers die willens en wetens niet de gepaste maatregelen nemen om emissies te reduceren, mogen wat ons betreft hun spuitlicentie verliezen.”

„Het Actieplan Plantgezondheid kent er verschillende. Daar kun je de brochure op naslaan. We benoemen knelpunten en geven aan wat voor actie we daarvoor inzetten. Een belangrijk actiepunt is de verdere toepassing van ICM stimuleren. Dit licht ik uit, omdat er collectief als sector maar ook als individuele akkerbouwer grote zorg is over het middelenpakket. En er zijn meer redenen om hiermee aan de slag te gaan. Denk aan het effect van klimaatverandering en de zorg van omwonenden.”

„Verschillende adviseurs gaven een eigen invulling aan ‘duurzaam telen’. Er ontstond een scala aan modellen, waarbij ik me kan voorstellen dat een teler zich afvraagt wat die ermee moet. Als sector hebben we baat bij één uniform systeem. Met het Actieplan kozen we voor het ICM-model met de vijf pijlers dat de WUR ontwikkelde. ICM leert je anders te kijken naar je teeltsysteem. Vanuit het brede perspectief van het model ontstaat er daardoor een palet aan maatregelen waarmee je een knelpunt aan kunt pakken, van gewasrotatie, raskeuze, bodembewerking tot gerichte bestrijding. Voor phytophthora hebben we het heel specifiek uitgewerkt. Dit gaan we ook voor andere gewassen, ziekten en plagen doen. Deels vanuit de motivatie om minder chemie te gebruiken, maar ook uit de noodzaak dat er steeds minder chemie beschikbaar is. Vroeg of laat krijg je ermee te maken. Mijn oproep aan telers is dus ook: probeer het gewoon eens en leer ermee werken. Bekijk een specifiek vraagstuk in een gewas eens met het model. En bespreek dit met een adviseur of wellicht een groepje collega’s om na te gaan met welke maatregelen het vraagstuk is op te lossen.”