Column: Wie heeft nog de wijsheid in Pacht?

Een zorgelijke situatie, want in mijn beleving gaat dit hele voorstel niets wijzigen in de pachtsituatie op één ding na dan: een verdere afbraak van de bescherming van pachters. Bescherming die in mijn ogen juist de basis is voor lange termijn relaties en continuïteit van bedrijfsvoering. Alleen hiermee kan worden voldaan aan het zo gewenste duurzame grondgebruik en het rentmeesterschap onder zowel pachters als verpachters. Datgene waar we allen de mond van vol hebben, maar waar in de praktijk weinig van terecht komt als het aan de markt wordt overgelaten.

LTO heeft niet begrepen welke consequenties dit zogenoemde akkoord kan hebben op pachtbedrijven. Gefaseerd zal de reguliere pacht volgens het oude systeem uitsterven. Voor de een eerder dan de ander. Daarnaast is in het nieuwe stelsel het maar de vraag of ook dan voor lange termijnrelaties gekozen gaat worden. Ik geloof er niet in, tenzij pachters bereid zijn meer te gaan betalen voor de extra zekerheden die reguliere pacht biedt ten opzichte van de andere pachtvormen. Financiële ruimte die er volgens mij nooit gaat zijn, omdat voor welke nieuwe pachtvorm ook, de aanvangsprijs en indexering vrij is te bepalen.

Inderdaad, alle vrijheid voor de verpachter om vast te stellen, maar schijnvrijheid voor de pachter. Je kunt namelijk op je klompen aanvoelen wie er straks aan het kortste eind trekt. Mocht dit schijnakkoord overgenomen worden dan vrees ik dat we in veel gevallen kunnen gaan spreken van wurgcontracten, omdat er sprake is van een ongelijkwaardige machtsverhouding bij het aangaan van overeenkomsten. Met daarbij een indexering die los staat van hetgeen er wordt verdiend op deze grond, zoals nu het geval bij reguliere pacht.

Pachters die verder willen en dus al gebonden zijn, zitten straks niet alleen met de handen maar ook met de voeten gebonden. Nu kun je makkelijk stellen: dan doe je het toch niet, maar veel alternatieven heeft een pachter niet om op een duurzame manier te groeien in tegenstelling tot bedrijven met eigen grond. Bedrijven die jarenlang hebben mee geprofiteerd van de stijgende grondprijs en dus een instrument hebben waarop gefinancierd kan worden. Diezelfde waarde die verpachters in de schoot krijgen geworpen, waarmee indirect het rendement gemaakt wordt. Door hier nu ook nog eens direct de vruchten van te plukken en de pachtprijs los te koppelen van het rendement uit het gebruik, snijdt het mes aan twee kanten.

De enige redding voor langdurige pacht in dit systeem, is dat er een tijd aanbreekt waarin de spanning van de grondmarkt af is en er weer enigszins een relatie ontstaat tussen rendement voor de verpachter en het rendement dat een pachter maakt uit zijn bedrijfsvoering bij duurzaam gebruik. Of verpachters moeten zich werkelijk als rentmeester opstellen, waarbij het financiële belang ondergeschikt is.

Kortom, het besef dat we hier zagen aan de fundamenten van onze grondgebonden landbouw is volgens mij bij velen onvoldoende aanwezig. Ook blijkbaar dus in eigen kring. Besef dat er volgens mij ook politiek gezien moet komen. Het zou voor Martijn van Dam goed zijn eens in de archieven te duiken van zijn partij en de visie van Mansholt er eens op na te slaan. Misschien ietwat radicaal, maar hij zag wel een goede grondpolitiek als hoeksteen voor een gezonde landbouw. Iets waar we met dit akkoord juist méér afstand van nemen.

Hans Akkermans