Column: Hollen of stilstaan
Het antwoord is eigenlijk heel eenvoudig: er is niets bijzonders aan de hand. Wat we de afgelopen drie jaar zagen, is van alle tijden. Wel zijn er factoren die het versterkten, maar ook in eerdere jaren hadden we te maken met tekorten, gevolgd door een groter areaal en nieuwe partijen die instapten. 10 jaar geleden zaten we nog in een soort crisis, met structureel te lage prijzen ten opzichte van de kostprijs. Toen waren we echt op zoek naar een sleutel om het tij te keren. Die kwam van Jaap Haanstra, tijdens een themadag aardappelen: 'Als de tarweprijs stijgt, komt het goed.'
En hij kreeg gelijk. Zodra er alternatieve teelten zijn die voldoende geld opleveren, stappen telers deels uit de aardappelen. Het areaal krimpt en de markt is weer in evenwicht.
Door Corona, de oorlog in Oekraïne en de keuzes van Donald Trump raakte echter dat evenwicht volledig zoek. Ook de overstap van pootgoedtelers en zetmeeltelers naar fritesaardappelen hielp daarbij niet. Het gevolg: na twee uitzonderlijk goede jaren met prijzen boven de vijftig cent, slechte tarweprijzen en contracten ruim boven kostprijs, een over aanbod aan aardappelen.
Dus staan we inmiddels weer met beide benen op de grond. Gelukkig hoeven we de sleutel niet opnieuw te zoeken: die blijft de tarweprijs, of breder gezegd, een alternatief gewas dat voldoende oplevert. Komend jaar zullen telers daar opnieuw naar kijken, en komt het evenwicht weer terug.
Op dit moment is de kostprijs van Europese frites hoger dan die van de Chinezen. Die markt krijgen we niet zomaar terug. Dat is op dit korte termijn wel een lastige.
Toch is er reden om vertrouwen te houden. McCain bouwt geen mega-fritesfabriek als het bedrijf verwacht daar niets mee te verdienen. Ook andere uitbreidingsplannen gaan gewoon door. De verwerking in Europa ligt nu wat lager, maar door bevolkingsgroei en een aantrekkende wereldeconomie zal de consumptie van frites blijven stijgen.
Mijn advies: blijf de ontwikkelingen goed volgen, maar laat niet alleen het laatste jaar leidend zijn in je keuzes voor de toekomst. Heb vertrouwen, want het herstel van de aardappelmarkt komt iedere dag dichterbij.
