‘Akkerbouw is er niet om problemen van veehouderij op te lossen’

Het wetsvoorstel ligt op dit moment ter inzage. Holman en Grinwis staan in hun plannen voor een fundamentele koerswijziging in de melkveehouderij. Met het wetsvoorstel willen zij grondgebondenheid wettelijk verankeren, om ecologische grenzen niet langer te overschrijden. Alleen zo ontstaat volgens hen een eerlijker, stabieler én toekomstbestendig landbouwsysteem. „De hele lijn is uitgezet ten gunste van een toekomstbestendige melkveehouderij. Daar heeft de NAV grote en wezenlijke bezwaren tegen, want akkerbouw wordt door veel van de maatregelen (sterk) negatief beïnvloed en totaal ondergeschikt gemaakt aan de melkveehouderij”, laat voorzitter Adrie Vermeulen in een reactie weten.

De NAV verwacht dat het wetsvoorstel een strijd om grond tussen melkveehouders en akkerbouwers veroorzaakt en dat er minder mest beschikbaar is voor akkerbouwers, wat zal leiden tot meer inzet van kunstmest. Bovendien wordt er een agrarische hoofdstructuur voorgesteld die geheel gebaseerd is op de melkveehouderij, waarbij die sector ook nog eens een groot deel van de voor de hele landbouw bestemde gelden gaat gebruiken.

Inhoudelijk

Met de verankering van grondgebondenheid wordt in het voorstel van Holman en Grinwis stapsgewijs een graslandnorm ingevoerd van 0,35 hectare per grootvee-eenheid (GVE) in 2034. Melkveehouders kunnen binnen 25 kilometer land van akkerbouwers gebruiken om mee te laten tellen voor hun GVE-verplichtingen. „Dat wekt sterk de indruk dat een akkerbouwer dan ten dienste staat van de betreffende melkveehouder. Dit wordt versterkt door de formulering: plicht tot afname van dierlijke mest (artikel 21-2b).”

Dit is overigens niet nieuw. In de periode met de ministers Schouten, Staghouwer en Adema is er bij het toenmalige ministerie van LNV hard gewerkt aan voorbeeldcontracten tussen melkveehouders en akkerbouwers. „Pas in een laat stadium (door corona) werden de NAV en NAJK-akkerbouw erbij betrokken. Tot onze grote verbazing waren de contracten zo opgesteld dat al voor het begin van het kalenderjaar in een contract zou worden geregeld hoeveel mest een akkerbouwer zou toepassen op welke manier en op welke datum op welk perceel. En toen wij inbrachten dat dat nooit zo van tevoren te plannen is, omdat akkerbouwers hun gewassen bemesten naar behoefte en rekening houden met de omstandigheden, was men verbaasd.” Ook in de initiatiefwet wordt naar deze contracten verwezen. „De akkerbouwer moet de mest ontvangen en er blij mee zijn, maar vooral om de melkveehouder van zijn overschot af te helpen. Dit bevordert niet de kringloop, die is er namelijk al, en de beperking van de afstand maakt het juist moeilijker voor akkerbouwers die niet in de buurt van melkveehouders wonen om aan voldoende dierlijke mest te komen. Het is de NAV totaal onduidelijk waarop die grens van 25 kilometer is gebaseerd, hoe dit bijdraagt aan kringlopen, hoe het verder gaat met bedrijven buiten die grens die nu al samenwerken en hoe verdere juridificering van zo’n samenwerking wie of wat dan ook helpt.”

Lees ook: Nieuwe wet koppelt melkproductie aan GVE-norm

Mesttransport

Een tweede belangrijke punt uit het wetsvoorstel is mesttransport. Holman en Grinwis willen met hun voorstel verankeren dat mest nog maar over maximaal honderd kilometer mag worden vervoerd en alleen binnen de regio. „Ook hier is in het voorstel onvoldoende gekeken waar akkerbouwers zitten die mest willen aanwenden voor de gewasgroei. Is er in alle regio’s voldoende mest beschikbaar voor alle gewassen? Of moeten akkerbouwers dan maar terugvallen op kunstmest, wat overigens ook onder druk staat”, stelt Sjoerd Heestermans als portefeuillehouder mineralen bij de NAV. De vakbond pleit voor een totaal schrappen van deze maatregel. „Omdat deze een mesttekort kan veroorzaken voor akkerbouwers in met name Groningen en Zeeland en in onze ogen niet bijdraagt aan oplossingen. De vervoerskosten van mest dwingen veehouders nu ook al te zoeken naar oplossingen dichtbij, maar door het wettelijk vast te leggen wordt alles dichtgetimmerd en zijn akkerbouwers de dupe.”

Agrarische hoofdstructuur

Het wetsvoorstel wil gronden aanwijzen waar 'maatschappelijke landbouw' moet komen met een vaste vergoeding voor melkveehouders en een agrarische hoofdstructuur, waarin voedselproductie het belangrijkste doel is. In deze gebieden moet ruimte komen voor ondernemerschap. „In Nederland zit de akkerbouw in die gebieden die daar bij uitstek geschikt voor zijn. Het is onduidelijk welke gevolgen het wetsvoorstel heeft voor de verdeling van grond tussen melkveehouders en akkerbouwers", haalt NAV-voorzitter Adrie Vermeulen aan. Bovendien vreest de akkerbouwvakbond dat met een dergelijke maatregel de melkveehouderij lijnrecht tegenover de akkerbouw komt te staan. „In de gebieden voor maatschappelijke landbouw zullen melkveehouders moeten extensiveren en behoefte hebben aan meer grond. Daar zal het omzetten van grasland naar bouwland inderdaad tot stand worden gebracht. De NAV is bang dat in de agrarische hoofdstructuur een enorme concurrentie om grond komt tussen melkveehouders die verhuizen en akkerbouwers.”

De NAV stelt dat Wageningen University & Research (WUR) dezelfde mogelijke gevolgen omschrijft in haar rapporten. „Deze slag wordt gewonnen door melkveehouders vanwege grotere bedrijfszekerheid en groter en constanter inkomen. Daarmee zal het akkerbouwareaal met name in de agrarische hoofdstructuur afnemen en grasland toenemen, ook op de bij uitstek voor akkerbouw geschikte kleigronden.” Volgens de NAV wordt in de 'Memorie van Toelichting' van de initiatiefwet al gesproken over in totaal meer dan tweehonderdduizend hectare meer voor de melkveehouders en minder voor akkerbouw in vergelijking met de huidige situatie.

Puur op stikstofproblematiek melkveehouderij, later kunnen eventueel akkerbouwers ook meedoen

„De plannen voor aanwijzing van maatschappelijke landbouwgronden lijken puur te worden gebaseerd op de stikstofproblematiek van de veehouderij. Later kunnen eventueel akkerbouwers ook meedoen. Het staat er echt. En die krijgen dan te maken met beperkingen in het bouwplan en lijken zelfs te worden gedwongen om voor bepaalde teelten zoals aardappel biologisch te gaan werken. Waarom niet per regio bekijken welke productie daar prevaleert en welke brede maatschappelijke problemen er zouden moeten worden opgelost?”

Dat naast Holman ook Grinwis zijn naam onder de initiatiefwet heeft gezet, is de NAV een doorn in het oog. „Verdere discussie heeft alleen zin als de akkerbouw en de plantaardige productie en wat er voor nodig is om die in stand te houden in Nederland in een herzien voorstel de erkenning en aandacht krijgen die ze verdienen.”