Gewasdiversiteit voor een gezond landschap

Strokenteelt verhoogt de biodiversiteit op akkers, maar kan het ook een positief effect hebben op ziektes en plagen? Eugène van den Eijnden, gangbaar akkerbouwer in West-Brabant, en Kees Sijbenga, biologisch-dynamische akkerbouwer en pluimveehouder in Drenthe hebben ervaring met strokenteelt en het effect op ziekten en plagen. Eugène van den Eijnden: “In 6 jaar strokenteelt en ik heb niet één keer hoeven spuiten tegen luizen die de vergelingsziekten in mijn suikerbieten overbrengen. Ik heb wel gespoten in mijn volveldse teelt.”

Waarom strokenteelt?

Kees Sijbenga runt een biologisch-dynamisch bedrijf in Hooghalen (Drenthe), waar hij op zandgrond gewassen teelt. Van de 40 hectare wordt bijna driekwart gebruikt voor strokenteelt; 20 hectare is voor zijn 3.000 legkippen bestemd. De overstap naar strokenteelt ging niet vanzelf. “In het begin was ik heel sceptisch, maar nadat ik me er toch in ben gaan verdiepen ontdekte ik dat het juist bij ons bedrijf past. Met lange percelen kun je goed gebruik maken van stroken en heb je minder kopakkers. Bovendien moet je als BD-boer bijdragen aan natuur en dan is strokenteelt een makkelijke invulling waar je veel mee kunt bereiken. Je creëert een afwisselender landschap, lagere ziektedruk en ik vind het zelf ook erg mooi.” aldus Sijbenga.

Eugène Van den Eijnden uit het Brabantse Halsteren begon met strokenteelt op 12 van zijn 80 hectare, na een verzoek van studenten van HAS Green Academy en de agrarische natuurvereniging. “Ze hadden een plan gemaakt en ik vind het zonde als zo’n rapport in een la belandt. Dus ben ik het in de praktijk gaan uitproberen.”

Minder verspreiding van ziekten en plagen

De ervaringen van Van den Eijnden met ziektedruk pleiten in ieder geval voor afwisselende gewassen. “Ik heb nu 6 jaar strokenteelt en ik heb niet één keer hoeven spuiten tegen luizen die de vergelingsziekten overbrengen. In mijn gangbare, volveldse percelen wel.” Ook Sijbenga, die als BD-boer geen gewasbeschermingsmiddelen gebruikt, ervaart een lagere ziektedruk, vooral bij schimmelziekten. Hij ziet ook minder luizen in de veldbonen. “Doordat de volgende veldbonenstrook 30 meter verderop ligt, kunnen de luizen minder makkelijk overspringen.” Daarnaast vermoedt hij dat de omliggende gewassen natuurlijke vijanden aantrekken, die de luizen onder controle houden.

Van den Eijnden: “Ik heb nu 6 jaar strokenteelt en ik heb niet één keer hoeven spuiten tegen luizen in mijn bieten.”

Beide boeren benadrukken het belang van een slimme rotatie. Van den Eijnden: “De studenten wilden de gewassen eerst elk jaar een strook laten opschuiven, maar dan is het heel makkelijk voor bodemgebonden ziektes of plagen om over te springen naar de volgende strook het jaar daarop. Nu werken we met een buffer door steeds een strook over te slaan.” Sijbenga doet hetzelfde: “Strook 1 wordt volgend jaar strook 3, enzovoort.”

Aantrekken van natuurlijke vijanden

Om optimaal te profiteren van natuurlijke vijanden, voegt Van den Eijnden natuurelementen toe in zijn strokenteelt, zoals een keverbank, struiken en bloemenranden. Dat lijkt te werken. Ook Sijbenga maakt gebruik van keverbanken en bloeiende planten op de kopakkers. Daarnaast let hij op slootbeheer. “We maaien nooit beide slootkanten tegelijk. We laten het lekker groeien als bufferstrook voor insecten.” Van den Eijnden merkt verder op dat de verschillende oogstmomenten in de stroken en het werken met groenbemesters ervoor zorgen dat insecten altijd wel ergens terechtkunnen.

De keerzijde

De toegenomen biodiversiteit brengt ook uitdagingen met zich mee. Van den Eijnden: “Ik zit op een landgoed en daar heb je reeën. Die zijn erg blij om van mijn diverse gewassen te kunnen peuzelen om vervolgens bij dreigend gevaar gemakkelijk in een naburig gewas te kunnen duiken.” Daarnaast kreeg hij, net als vele anderen, vorig jaar te maken met een slakkenplaag. “Ze aten van de cichorei en kropen ’s ochtends de naastgelegen stroken in voor schaduw. Op mijn reguliere percelen was de buitenste 3 meter van de cichorei volledig kaalgevreten. Maar met stroken van zes meter blijft er dan niks over. Uiteindelijk draait het om de balans tussen goede en schadelijke beestjes.”

Ook financieel is de balans voor Van den Eijnden nog niet in evenwicht. “Bij mij gaat het om 12 hectare met 4 hectare natuurelementen. Die 8 hectare moet dus compenseren voor die andere 4. Daardoor kom ik in dit ontwerp tekort. Gewasbeschermingsmiddelen bieden een ‘verzekeringspremie’ om de oogst en daarmee opbrengst zeker te stellen.” Sijbenga ziet dat anders: “Die keuze om te spuiten hebben wij niet en dan is strokenteelt juist een voordeel bij ziektebestrijding.”

Heeft strokenteelt toekomst?

Sijbenga denkt dat hij doorgaat met strokenteelt. “Het is waardevol. Natuurlijk heeft het wat nadelen, bijvoorbeeld met beregening, maar de voordelen zijn zo groot. Als BD-boer vind ik dat we een ambitie moeten hebben om de biodiversiteit te verbeteren. Ik wil graag met de natuur samenwerken.”

Van den Eijnden begint aan zijn zevende jaar met strokenteelt, maar twijfelt nog. “Ik ben begonnen met 10 gewassen, dat is erg veel, en er zit een knik in mijn perceel, wat tegenvalt met gps. Als ik ermee doorga, dan wel anders dan hoe het er nu ligt. Maar mijn leeftijd gaat ook meespelen,” vult hij aan. Een beloning voor het verbeteren van de biodiversiteit lijkt hem waardevol. “De provincie zegt: ‘je bent goed bezig’, maar ze trekken de portemonnee niet. Als ze dit willen stimuleren, moet er beleid komen.” Sijbenga sluit zich hierbij aan: “Strokenteelt heeft een positief effect, dus een vergoeding zou mooi zijn.”

Sijbenga: “Ik vind strokenteelt een aanwinst voor het landschap.”

Landschap met waarde

Beide boeren benadrukken de waarde voor het landschap “Onze landbouw draait nu vooral om kilo’s en euro’s. Biodiversiteit telt vaak niet mee, en dat is een gemis,” zegt Sijbenga. “Strokenteelt brengt afwisseling en is echt een aanwinst.” Ook van den Eijnden merkt dat. “In mijn strokenteeltperceel geniet ik meer dan op een groot perceel met suikerbieten. Je ziet veel meer beestjes vliegen en fladderen, maar ook hazen en fazanten. Het leeft veel meer. Ik hecht daar veel waarde aan, maar je moet er zelf achter staan en de voordelen ervan inzien.”

Meer weten? Lees de korte handreikingen van WUR met de laatste kennis en onderzoeksresultaten over strokenteelt en ziekten en plagen via: www.wur.nl/strokenteelt