ICM zet stap richting duurzamere teelt, maar economisch perspectief blijft uitdaging

Sinds 2020 wordt in Vredepeel onderzocht hoe Integrated Crop Management (ICM) in de praktijk toepasbaar is op zandgrond. Het groeiseizoen 2024 was het vierde en laatste seizoen van het project Akkerbouw op Zand 1.0.

William Bijker, bedrijfseconomisch onderzoeker akkerbouw bij WUR Open Teelten, analyseerde de economische verschillen over de eerste vier teeltjaren. Hij keek naar verschillen in opbrengsten, kosten en arbeid tussen het referentiesysteem (gangbare akkerbouw) en een teeltsysteem volgens de ICM-systematiek. In de proef Akkerbouw op Zand zijn de gewassen aardappel (twee keer), suikerbiet (twee keer), zaaiui, peen, maïs en gerst meegenomen.

Verschuiving in kosten

De analyse wijst uit dat ICM leidt tot lagere kosten voor gewasbeschermingsmiddelen. Dit komt omdat er minder middelen worden toegepast. Verder dalen de kosten van meststoffen. Tegelijkertijd stijgen de energiekosten, doordat chemische onkruidbestrijding vaker wordt vervangen door mechanische alternatieven, zoals onkruidbranden bij zaaiui en peen.

Opbrengstverschillen en uitdagingen

De resultaten laten zien dat de opbrengstverschillen bij de economisch interessante gewassen aardappel en suikerbiet beperkt blijven, met gemiddeld twee tot vijf procent lagere opbrengsten dan in het referentiesysteem. Tegelijkertijd zijn er uitdagingen bij peen en zaaiui waar het verschil groter is: respectievelijk acht en vijftien procent minder opbrengst. Dit komt vooral door een hoge onkruiddruk. Alleen bij gerst zijn de opbrengsten gelijk aan die van het referentiesysteem.

Wanneer de lagere opbrengsten worden afgezet tegen de besparingen, blijkt dat het saldo per hectare gemiddeld zestien procent lager ligt dan bij gangbare teelten. Dit benadrukt dat ICM voorlopig vooral voordelen biedt op het gebied van duurzaamheid, en minder op directe economische winst.

Haken en ogen in de praktijk

De onderzoekers stellen dat ICM voor schimmels, insecten en nematoden goed toepasbaar is, maar dat gaat niet zonder slag of stoot. De aanpak vergt intensieve monitoring, met veel extra uren. „Een gangbare akkerbouwer heeft die tijd gemiddeld niet”, stelt Bijker. „De vervolgvraag is dus wie die monitoring moet gaan doen.”

Nog lastiger ligt het bij onkruidbestrijding op zandgrond. Het project toont aan dat de ICM-aanpak daar vooralsnog niet haalbaar is. Door de beperkte chemische bestrijding bouwt zich een grote zaadbank op in de bodem. Dit leidt uiteindelijk tot exponentieel meer inzet van energie, gewasbeschermingsmiddelen en manuren.

Bovendien zorgt de onkruidopbouw in het ene gewas voor problemen in het opvolgende gewas. Door de extra uren voor mechanische onkruidbestrijding en handwieden, met name in peen en zaaiui, neemt de arbeidsbehoefte sterk toe. „Uren die in de praktijk vaak niet beschikbaar zijn.”

ICM biedt perspectief

Ondanks de economische uitdagingen biedt ICM wel degelijk perspectief. Het onderzoek laat zien dat de aanpak een belangrijke stap kan zijn richting een duurzaam en robuust teeltsysteem, met minder afhankelijkheid van chemische gewasbeschermingsmiddelen. Belangrijke succesfactoren zijn resistente rassen en monitoring.

In het vervolgonderzoek, Akkerbouw op Zand 2.0, wordt de strategie verfijnd. Zo wordt bij onkruidbestrijding meer ingezet op ploegen, om de opbouw van onkruiddruk te beperken. In de verdere toekomst kunnen mechanisatie en robotisering helpen om de hoeveelheid handwieduren te laten dalen. Zo kan dit onderzoek op termijn bijdragen aan een teeltsysteem dat zowel duurzamer als economisch haalbaar is.

Het hele rapport is te lezen op: https://edepot.wur.nl/662333