2030 en 2040 versus de praktijk: welke teeltaanpak houdt het beste stand?

Van gangbaar tot streng toekomstgericht. Wageningen University & Research testte in 2025 drie teeltscenario’s in aardappel en suikerbiet. Door het gunstige weer verliep het seizoen opvallend rustig. Toch liet de proef duidelijke verschillen zien in ziekten, onkruiddruk, milieubelasting en opbrengsten. Regio-onderzoeker en fytopatholoog Iris Visscher deelt de resultaten van de proefboerderij in Valthermond.

Wat viel jou het meest op aan de drie scenario’s?
“De lage ziekte- en plaagdruk bij aardappelen in dit jaar. Geen Phytophthora en weinig coloradokevers. Daardoor hebben we in geen enkel scenario tegen kevers hoeven spuiten of klappen. Alternaria zagen we wel, de hoogste aantasting in scenario 2040. Logisch ook: minder stikstof betekent meer stress en hogere vatbaarheid.”

Het weer zat mee dit seizoen.
“Absoluut. Het seizoen was extreem gunstig, zeker voor schimmelziekten in aardappelen. De droge, warme periode hield de ziektedruk laag. In een jaar met veel Phytophthora was scenario 2040 nooit zo goed door de beoordeling gekomen. Een zomer zoals in 2023 of 2024, en het verhaal was compleet anders geweest.”

En de suikerbieten?
“In de suikerbieten had het 2040-scenario bij de laatste meting significant meer Cercospora-aantasting. Ook zagen we dat roest ineens een probleem kan worden als je bepaalde middelen tegen Cercospora weglaat die daar een neveneffect tegen hebben. Uiteindelijk bleef de bruto-opbrengst van scenario 2040 sterk achter: 88 ton bruto per hectare tegenover ruim 114 ton bruto per hectare in scenario 1 en 2. Een enorm verschil! De lagere opbrengst lijkt vooral te komen door plantwegval bij het mechanisch schoffelen.”

Wat deden de scenario’s met de milieubelastingspunten?
“Bij suikerbieten halveerden de milieubelastingspunten van praktijk naar scenario 2030 bijna. Dit komt door de slimme aanpak en andere middelen. Scenario 2040 komt zelfs bijna op nul uit, omdat we door de door ons gestelde restricties niet meer kunnen spuiten. Een enorm verschil. In aardappelen is het verschil iets kleiner, maar nog steeds fors.”

Onkruid is een grote uitdaging in de Veenkoloniën. Welke verschillen zag je?
“Op het veld met de huidige praktijk stond significant minder onkruid dan in de scenario’s voor 2030 en 2040. Die waren mechanisch amper schoon te houden. Mede doordat je sterk afhankelijk bent van het weer en de losse grond hier vaak gaat bulldozeren. Vooral jonge suikerbieten zijn kwetsbaar. Uiteindelijk is er in de bieten handmatig gewied door arbeidsmigranten. Dat kost enorm veel geld en drukt het saldo flink.”

Zien jullie toekomst in scenario 2030?
“Scenario 2030 heeft potentie. Het lijkt op het gangbaar+ object uit de strokenteeltproef, en dat presteert vrij stabiel. Soms wat onder de referentie, soms erboven, maar over de jaren heen goed.”

Is scenario 2040 haalbaar?
“We zien meerdere risico’s. Dit scenario lijkt niet robuust genoeg voor de praktijk, vooral in jaren met hoge ziektedruk. Het grootste risico is Phytophthora. In scenario 2040 zijn bijna alle actieve stoffen tegen ziektes verdwenen. Bij suikerbieten blijft van de negen maar één product over. Daardoor wordt het resistentierisico groot en heb je te weinig opties als het weer tegenzit.

Kortom, scenario 2040 kan in een gunstig jaar nog werken, maar is niet toekomstbestendig zonder aanvullende oplossingen.”

Hoe kijk je terug op dit eerste proefjaar?
“Het lijkt veelbelovend, maar we hebben meer jaren nodig. Eén jaar met gunstig weer zegt nog niets over de robuustheid van een teeltsysteem. De scenario’s geven richting, maar we hebben ook slechte jaren nodig om échte conclusies te kunnen trekken.”

In het volgende en laatste artikel blikken we terug op het project en kijken we vooruit naar de toekomst van de akkerbouw en praktijkonderzoek in de Veenkoloniën.

Lees hier de andere artikelen over de Boerderij van de Toekomst – Veenkoloniën.