Opinie: Uiteindelijk worden fouten gecorrigeerd

Het vertrouwen in de politiek is laag. Framing en polarisatie vieren hoogtij bij politici, bestuurders en media. Gelukkig lang niet bij allemaal, hoor! Op de grote dossiers – stikstof, natuur, water – blijken veel beleidsmakers de eigen cijfers nauwelijks te begrijpen. Zij komen vaak niet verder dan de teleurstellende bewering dat ‘het slecht gaat’. En vervolgens wordt al snel naar de landbouw gewezen. Toch loont het om fouten steeds opnieuw te benoemen, om daar vragen over te blijven stellen.

De overheid zal je nooit bedanken als je een fout hebt ontdekt. Maar ondertussen gebeurt er geregeld toch wel wat: stilletjes worden achter de schermen fouten hersteld, zonder ruchtbaarheid of persberichten. Dat fouten worden gecorrigeerd, vind ik goed nieuws! Een paar voorbeelden in het afgelopen jaar.

Watercijfers

Eind 2025 bleken de cijfers over de watervervuiling opeens gewijzigd. De kaart met stikstof-aandachtsgebieden pakte iets gunstiger uit dan verwacht. De achterliggende cijfers bleken te zijn gecorrigeerd. Het aandeel stikstof in het oppervlaktewater dat aan de landbouw wordt toegeschreven, werd fors naar beneden toe bijgesteld. En de posten ‘natuurlijke bodembronnen’ en inlaatwater blijken veel groter dan aanvankelijk gedacht.

Met regelmaat zijn waterschappen erop gewezen dat zij vervuiling uit andere bronnen bij de landbouw op de rekening hadden gezet. En dat zij natuurlijke kwel onvoldoende in beeld hadden. Ik heb er jarenlang vaak vragen over gesteld. Het leidde al eens tot enkele aangenomen moties in de Tweede Kamer. Het heeft lang geduurd, maar dat er eindelijk gecorrigeerd is, is goed nieuws.

Dinoterb

Ook goed nieuws was dat milieuclub MOB het onderspit delfde in de dinoterb-zaak. Niet dankzij het waterschap, maar door vasthoudende ‘luizen in de pels’. MOB had ontdekt dat het al lang verboden bestrijdingsmiddel de laatste jaren weer was opgedoken in de Noord-Hollandse wateren.

Er werd groot campagne gevoerd, waarbij lelijke beschuldigingen aan het adres van de landbouw niet werden geschuwd. Enkele data-analisten zagen direct dat de vondsten samenvielen met de ingebruikname van een nieuw analyseapparaat in het waterschapslaboratorium. Als er rare stoffen werden gevonden, dan geregeld in clusters op dezelfde dag.

Het waterschap wilde hier aanvankelijk niets van weten en koos voor ontkennen. De fout lag zeker niet in eigen huis. Omdat er vragen bleven komen, moest het schap uiteindelijk toegeven dat de ‘herkomst’ van de dinoterb toch te wijten was aan missers in het eigen lab. De fout werd zo minimaal mogelijk toegegeven – helemaal verzwijgen ging niet meer – en de fouten werden gecorrigeerd.

Stikstoffeiten

Intussen liggen er nieuwe feiten waar de politiek stevig mee in haar maag zit: het stikstofrapport van hoogleraar Ronald Meester. Meester laat zien dat de natuurdoelanalyses van de provincies en de adviezen van de Ecologische Autoriteit niet wetenschappelijk zijn, maar politiek.

Meester besprak zijn bevindingen met onder meer het RIVM en de Ecologische Autoriteit. Tot zijn verbazing deelden zij binnenskamers zijn kritiek. De natuurdoelanalyses rusten op onwetenschappelijke uitgangspunten. Naar buiten toe schikken wetenschappers zich echter naar de eisen van de rechterlijke macht en politiek. Of houden hun mond. Dat is ontoelaatbaar. Als de Ecologische Autoriteit twijfelt aan pijlers onder het beleid – en dat doet zij – dan moet de Autoriteit dat publiekelijk maken, oordeelt Meester.

De gevestigde politieke partijen willen het rapport van Meester absoluut niet, dit rapport past niet in het uitgestippelde beleid. Deze politieke partijen hebben de natuurdoelanalyses juist laten opstellen om het gewenste beleid door te drukken. En nu prikt Meester daar openlijk doorheen.

We zien nu dat provincies Utrecht en Noord-Brabant vergaande gebiedsplannen hebben gepresenteerd, waarbij de natuurdoelanalyses als breekijzer worden ingezet. Als toegegeven moet worden dat die natuurdoelanalyses ondeugdelijk zijn, dan hebben deze provincies een groot probleem: zij zouden gezichtsverlies leiden.

Vragen blijven stellen

Mijn ervaring is dat overheidsbesturen lang voet bij stuk houden, totdat ze er niet langer omheen kunnen. Het is daarom belangrijk om vragen te blijven stellen, over het juiste gebruik van cijfers. Vooral het stikstof-, natuur- en waterbeleid is doordrenkt met politieke invullingen die wetenschappelijk niet te verantwoorden zijn.

Daar valt doorheen te prikken als boeren er blijvend scherp op zijn of de theorie strookt met de praktijk, en kritische landbouwjournalisten de pijnpunten blijven blootleggen, als onderzoekers vasthouden aan de wetenschap en niet meegaan met de politieke en rechterlijke eisen, die bestuurders blijven drukken op aanpassing van fouten.

Vooral niet loslaten. Dan heb ik er vertrouwen in dat fouten uiteindelijk (stilzwijgend) worden rechtgezet.