Sterke daling gewasbeschermingsmiddelen in Fries oppervlaktewater

Met name de droogte speelt een grote rol in de sterke daling van gewasbeschermingsmiddelen in het oppervlaktewater. Wanneer gewasbeschermingsmiddelen door regen niet uitspoelen, vind je ze niet terug in het oppervlaktewater. De metingen van dit jaar bevestigen dat uit- en afspoeling door regen tegenwoordig de belangrijkste oorzaak van normoverschrijdingen. „Dit bevestigt maar weer hoe belangrijk uit- en afspoeling is”, zegt Mattie de Vries.

Metingen

Wetterskip Fryslân heeft acht meetpunten in noordwest Friesland. „De meetpunten zijn geselecteerd waarbij beïnvloeding vanuit bebouwd gebied (en zuiveringsinstallaties en overstorten) beperkt is”, aldus De Vries. „Het gaat dus om water wat alleen wordt beïnvloed door de landbouw.” Deze meetpunten liggen allemaal in het gebied waar akkerbouw bedreven wordt, met name in de regio langs de kust. Naast de gewasbeschermingsmiddelen worden ook de belangrijkste afbraakproducten gemeten. „In de periode tussen april en oktober nemen we hier iedere twee weken monsters uit de lokale watergangen. Gewasbeschermingsmiddelen breken tegenwoordig snel af, vandaar dat we zo vaak controleren.”

Herbiciden en insecticiden

Het waterschap vindt de verhouding tussen de aangetroffen herbiciden en insecticiden opvallend. Herbiciden werden over de hele linie minder aangetroffen. Maar in verhouding daarmee werden juist veel insecticiden gevonden. „Niet schokkend”, aldus De Vries. „Maar we zagen wel een piek in het gebruik. Dit zou aan de stofeigenschappen kunnen liggen, maar het zou ook op een hogere ziektedruk kunnen wijzen. Dat is niet duidelijk.”

De stof die het meeste werd aangetroffen was Fandango, met de werkzame stof fluoxastrobin, met name gebruikt op winter- en zomertarwe, winter- en zomergerst en uienpercelen. Daarnaast werd ook Calypso gevonden (werkzame stof thiaclioprid). Dit gewasbeschermingsmiddel wordt voornamelijk toegepast in de aardappelen. Op een derde plaats staat de inmiddels verboden stof Imadacloprid, die tot de neonicotinoïden behoort. Deze stof is erg persistent en breekt dus slecht af.

Normen

Landelijk is er afgesproken dat de hoeveelheid gewasbeschermingsmiddelen in oppervlaktewater moet dalen. De normoverschrijding moest in 2018 met 50 procent gereduceerd worden. In 2023 moet deze reductie op 90 procent zitten. „Vorig jaar zijn deze normen nauwelijks overschreden”, weet De Vries. „We zitten dus op lijn met het doel van 2023, maar de zomer van 2018 was dus wel een extreme. Om te kijken of we deze doelen halen wordt gerekend met een gemiddelde van drie jaren.”

Uitspoeling beperken

Maar wat doet het waterschap met deze uitkomsten? „We zijn gestart met een DAW-project Perceelsemissie, waarmee in eerste instantie zes boeren zijn gestart. Dat zijn akkerbouwers die zelf bekijken hoe ze de afspoeling kunnen beperken. We hopen om dit jaar in totaal met 50 boeren aan de slag te gaan.” Voorbeelden van maatregelen die boeren nemen zijn het graven van greppels om water op het perceel vast te houden, drempels aanleggen tussen de aardappelruggen en het inzetten van hulpstoffen waardoor gewasbeschermingsmiddelen sneller worden opgenomen.”