Rabobank: Kringlooplandbouw kan akkerbouw toekomstbestendiger maken

Volgens de beide samenstellers is de Nederlandse akkerbouw al behoorlijk circulair maar kent het systeem ‘lekken’ naar bodem, water en atmosfeer. Kringlooplandbouw kan die lekken volgens hen verkleinen. Vier elementen zijn daarbij van belang; de bodemkwaliteit verbeteren, het gebruik van (eindige) grondstoffen beperken, emissie van schadelijke stoffen minimaliseren en biodiversiteit verhogen. Daarvoor is het belangrijk dat akkerbouwers investeren in kennis van nieuwe, andere verdienmodellen voor het bedrijf, maar ook in precisielandbouw, bodemleven, samenwerking (met zowel ketenpartijen als collega-veehouders) en gewasbescherming (het beheersen van plagen in plaats van elimineren).

Biomassa waarderen

Akkerbouwers moeten van alle betrokken partijen in de keten wel de ruimte krijgen voor innovatie en het inzichtelijk maken van kosten en baten. Langdurige samenwerking is daarbij belangrijk. Bij kringlooplandbouw spelen andere inkomstenbronnen dan de traditionele een grotere rol. Daarom moet de waarde van biomassa (hoofdgewas, bijproducten) en diensten (zoals waterbuffering, natuurbeheer en duurzame energie) die een akkerbouwer levert beter omschreven en gewaardeerd worden, ook financieel.

De bodem is en blijft de basis van de Nederlandse akkerbouwer. De bodemkwaliteit staat echter onder druk. Naar schatting is tussen de 40 en 50 procent verdicht door bijvoorbeeld zwaar materieel. Een verdichte bodem werkt negatief op de gewasopbrengst en er is meer kans op droogteschade. Volgens de twee samenstellers kan kringlooplandbouw bodemverdichting voorkomen door drukwisselsystemen, niet op te nat land werken en het gebruik van vaste rijpaden. Het verlagen van de teeltfrequentie van rooigewassen is moeilijker omdat die vaak het gevolg is van bedrijfseconomische optimalisatie onder invloed van grond- en pachtprijzen. Wel kan er gekeken worden naar samenwerking met bijvoorbeeld collega-veehouders voor een minder snelle gewasrotatie.

Meer dierlijke mest gebruiken

Het gebruik van (eindige) grondstoffen zoals fosfaat, kali en fossiele brandstoffen kan omlaag door meer bewerkte dierlijke mest te gebruiken. Die moet dan wel qua prijs, kwaliteit en effect op het gewas vergelijkbaar zijn met kunstmest. Akkerbouwers kunnen zelf met precisielandbouw zorgen dat hun gewassen de juiste hoeveelheid nutriënten op de juiste plek en tijdstip krijgen toegediend. Zonnepanelen op daken en windmolens kunnen het gebruik van fossiele brandstof verkleinen.

Voor gewasbescherming wordt bij kringlooplandbouw een andere benadering gekozen; de nadruk ligt op het beheersen van schadelijke organismen op basis van monitoren en preventief handelen in plaats van het (streven naar) eliminatie van ziektes en plagen. Bij een proef bij de Nationale Proeftuin Precisie Landbouw bespaarden de deelnemende boeren 23 procent op het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen.

Het verhogen van ede biodiversiteit bij kringlooplandbouw draagt volgens de twee samenstellers bij aan een weerbaarder systeem dat minder vatbaar is voor ziekten en plagen. Op korte termijn is meer biodiversiteit mogelijk door een ander akkerrandenbeheer. Die randen zorgen voor meer biodiversiteit, maar werken ook als buffer bij hevige regenval en zorgen voor minder afspoeling van schadelijke stoffen. Op langere termijn kan bijvoorbeeld strokenteelt voor meer biodiversiteit zorgen maar daarvan zijn de consequenties nog niet volledig duidelijk.

'Kringlooplandbouw wenselijk'

Volgens Van Merriënboer en Bakker is het ‘zeer wenselijk’ dat de akkerbouw de kant van de kringlooplandbouw op gaat. Ze snappen wel dat veel boeren vrezen dat ze wel meer werk en kosten moeten maken maar dan geen betere prijs voor hun producten krijgen. „Je ziet in de hele maatschappij duidelijk dat burgers die kant op willen. Als Rabobank praten we met heel veel organisaties; van natuur tot supermarkten en voedselverwerkende bedrijven. In al die gesprekken staat bij ons het verdienmodel voor de boer voorop. Bij kredietbeoordelingen kijken we naar het duurzame karakter van de aanvraag, gaat het om de gewenste richting kringlooplandbouw, maar ook of zo’n aanvrager een goede prijs voor de boer wil betalen.”