Naar een pro-landbouwregering?
In de aanloop naar de verkiezingen lieten peilingen een waaier aan coalitiemogelijkheden zien. Maar de werkelijke uitslagen, voor zover die donderdag bekend zijn, geven veel minder opties. Niemand – inclusief Wilders – wil de PVV in de regering, de PvdA gaat waarschijnlijk in de oppositie zijn wonden likken, en SP heeft regeringsdeelname met de VVD uitgesloten. Daarmee zijn veel opties van tafel.
Een middenblok van VVD, CDA en D66 staat vrijwel vast. Samen hebben ze – op basis van de voorlopige uitslag – 71 zetels, dus er moet een partij aansluiten om de 76 zetels vol te maken. De ChristenUnie past daar precies in, en sluit goed aan bij de meeste partijen. Er zit wat wrijving tussen de CU en D66, op het gebied van onderwerpen als vrijwillige levensbeëindiging, maar dat zou geen onoverkomelijke bezwaren moeten opleveren. Dat resulteert in een coalitie die behoorlijk landbouwminded is – iets waar boeren naar snakken na vier jaar PvdA aan het landbouwroer.
Een minpunt van deze oplossing is dat de meerderheid van één zetel wel erg miniem is. In de vorige beleidsperiode begon de regering met een meer comfortabele meerderheid van vier zetels, maar na afsplitsing van Houwers, Kuzu, Özturk en Monasch eindigde het kabinet als minderheidsregering. Durft Rutte het aan om nu met een minimale meerderheid, plus misschien SGP-gedoogsteun, te beginnen?
Een meer comfortabele meerderheid komt er als GroenLinks aansluit in plaats van de ChristenUnie. En met GroenLinks als grootste winnaar gebiedt de politieke logica dat Rutte zeker met Klaver formatiebesprekingen houdt. Maar wil dat succesvol zijn, zullen beide partijen – en ook het CDA – veel water bij de wijn moeten doen. Rutte heeft bewezen dat hij pragmatisch kan zijn, maar er zijn grenzen aan zijn pragmatisme. Aan de andere kant heeft GroenLinks kiezers getrokken met een programma van radicale verandering, en Klaver zal veel van zijn beloftes moeten breken in een coalitie met VVD en CDA. Hoeveel is hij bereid in te leveren om aan het roer te mogen staan in plaats van aan de zijlijn?
Een derde mogelijkheid is een volledig links kabinet met GroenLinks, PvdD, D66, SP, CDA en PvdA. Maar die mogelijkheid is vooral theoretisch. De PvdA zal de komende periode geen regeringsverantwoordelijkheid willen nemen, het CDA voelt zich hier minder thuis, en een regering van maar liefst zes partijen brengt veel instabiliteit met zich mee.
