Column: André Hoogendijk: Stilte voor de storm

In september 2021 werd de sector verrast door een reeks maatregelen in het kader van het 7^e Actieprogramma Nitraatrichtlijn. We zijn inmiddels een jaar verder en de meeste maatregelen, die per 1 januari 2023 in moeten gaan, zijn nog niet bekend. De sector heeft het initiatief genomen tot de zogeheten maatwerkaanpak, zodat telers zelf kunnen sturen op vermindering van de nitraatuitspoeling. Minder regels, meer vakmanschap.

Iedereen die nuchter kijkt naar het huidige mestbeleid zal moeten erkennen dat het beleid op een doodlopend spoor zit. De focus moet liggen op planten en van daaruit zou een nieuw stelsel van bodembeheer moeten worden opgebouwd. Nu de derogatie in de soep is gelopen, is er geen enkele reden meer om vast te houden aan het huidige systeem. Als nu niet het moment is om van koers te veranderen, wanneer dan wel?

Iedereen die nuchter kijkt naar het huidige mestbeleid zal moeten erkennen dat het beleid op een doodlopend spoor zit

Ondertussen staat ook het nieuwe Nationaal Strategisch Plan (GLB) op het punt van beginnen. Na twee jaar uitstel moeten telers in 2023 aan de slag met onder meer de ecoregeling. Uit verschillende berekeningen blijkt dat akkerbouwers financieel flink gaan inleveren vergeleken met de vorige periode. Meer doen voor minder geld. Er zijn simpelweg niet voldoende mogelijkheden om punten te scoren in de ecoregeling.

Anders dan de naam doet vermoeden zit hier geen strategisch plan achter. Men is jaren druk geweest met vergaderingen, pilots en praktijktoetsen, maar aan het eind van het liedje deed de politiek een greep in de kas en is men vergeten dat er bij de vis ook boter hoort. Wel mooie plannen maken voor de eiwittransitie, maar te krenterig zijn om er geld voor uit te trekken. Dat soort werk. Het is nu zaak voor het ministerie om snel het been bij te trekken.

Water

Ondertussen komt er een tsunami op de akkerbouw af. In het Nationaal Programma Landelijk Gebied worden binnenkort de plannen van de Rijksoverheid bekend voor water en klimaat. De plannen voor stikstof van afgelopen juni - en dan met name het inmiddels beruchte kaartje met percentages - deed bij veel akkerbouwers al de haren rijzen. De komende plannen zullen de akkerbouw naar verwachting nog veel harder raken.

De nieuwe plannen gaan over waterkwaliteit- en kwantiteit met doelstellingen per regio. Voor waterkwaliteit kan gedacht worden aan maatregelen om de uitspoeling van nutriënten en de emissie van gewasbeschermingsmiddelen te beperken. Voor waterkwantiteit zullen waarschijnlijk doelstellingen volgen over het gebruik van grondwater en oppervlaktewater voor beregening. Allemaal zaken die direct raken aan de bedrijfsvoering van akkerbouwers.

Klimaatverandering raakt de akkerbouw op een ongenadige wijze

Akkerbouwers hebben de afgelopen decennia spectaculaire resultaten behaald als het gaat om de verbetering van de kwaliteit van het oppervlaktewater en het grondwater. De milieubelasting van gewasbeschermingsmiddelen is enorm afgenomen. Ook de nitraatuitspoeling is met grote stappen teruggebracht. En zo hoort het ook. We willen onze gewassen laten groeien en het water schoon houden.

We hebben als sector ook water nodig. Van de afgelopen vijf zomers waren er vier droog. Klimaatverandering raakt de akkerbouw op een ongenadige wijze. Droog is het nieuwe normaal. Daarbij moeten we uitgaan van meer en hevigere buien, waardoor ook natte perioden vaker zullen voorkomen. We zullen zuiniger moeten omgaan met zoet water en nog actiever de verzilting moeten tegengaan. De sector investeert daarom grote bedragen in onderzoek naar klimaatadaptatie.

Samen naar beter

Veel maatregelen en veranderingen komen uiteindelijk neer op het bordje van de akkerbouwer. De hele keten draagt echter verantwoordelijkheid. Van veredelaars worden nieuwe rassen verwacht die resistent zijn tegen ziektes en bestand zijn tegen droogte. Van toeleveranciers wordt verwacht dat zij zich aanpassen aan de nieuwe tijd met passende producten en advies. Van verwerkers wordt verwacht dat ze telers ondersteunen.

In de akkerbouw komen we alleen samen naar beter. Telers denken in bouwplannen voor meerdere jaren, waar andere ketenpartijen vaak aan één gewas denken en de overheid volgend jaar al ver weg vindt. Als sector zullen we aan de slag moeten om te blijven ondernemen binnen relevante milieugrenzen. Alleen dan kunnen we de overheid aan ons binden. Niet naar Den Haag kijken, maar samen werken aan oplossingen. Het is tijd voor actie. Doet u mee?