Column: Ecologische Autoriteit is helaas ook alarmistisch

‘De Ecologische Autoriteit moet oppassen voor napraten.’ Deze waarschuwing gaf Rudy Rabbinge eind vorig jaar af, nadat de Ecologische Autoriteit haar eerste advies had uitgebracht. In het ‘Advies over de Handreiking Natuurdoelanalyse’ schreef de Ecologische Autoriteit op een alarmistische wijze over de Nederlandse natuurkwaliteit en met name over stikstofdepositie, zonder dat ze daar zelf onderzoek naar had ingesteld. Rabbinge, die veel ervaring heeft met de wijze van werken zoals de Ecologische Autoriteit doet, vond deze opstelling op zijn zachtst gezegd niet zo sterk, omdat het de onafhankelijkheid en daarmee het gezag van dit nieuwe adviesorgaan aan kan tasten. Rabbinge concludeerde dan ook dat de Ecologische Autoriteit nog even de ‘juiste modus’ moest zien te vinden.

Hans Mommaas

Nu de eerste zes inhoudelijke adviezen over de natuurdoelanalyses naar buiten zijn gebracht, is het interessant om te kijken of die modus inmiddels is veranderd. Op de persconferentie die de Ecologische Autoriteit vorige week vrijdag organiseerde, legde ik voorzitter Hans Mommaas de kritiek van Rabbinge voor. Mommaas ontkende dat de Ecologische Autoriteit een standpunt over stikstof had ingenomen, maar ontkracht dat vervolgens zelf weer. Citaat: „Het zou vreemd zijn als we dat zouden hebben gedaan. Enerzijds is het natuurlijk zo dat we niet met een tabula rasa (schone lei, red.) beginnen. Er liggen ecologische analyses. In de PAS-periode zijn er allerlei beheerplannen gemaakt, analyses gemaakt. We weten door de oogharen natuurlijk wel hoe het er met de natuur voor staat in Nederland en daarbij speelt stikstof echt een doorslaggevende rol. Ik denk dat je met een vergrootglas moet gaan zoeken naar mensen die vinden dat er geen stikstofprobleem in Nederland is. We weten dat het probleem er is.”

Stikstoffocus

Je kunt zeggen 'het is maar een mening', maar het geeft wel kleur aan de Ecologische Autoriteit. Mommaas gaf ook aan dat de Ecologische Autoriteit zelf geen onderzoek gaat doen, of dat ze vanuit hun naam opdrachten bij derden neer gaan leggen voor onderzoek. Dat was ook nog een aanbeveling van Rabbinge, want hij stelde dat stikstofdepositie op de zandgronden wél een probleem is, maar in de laagveengebieden niet. Blijkbaar is Rabbinge volgens Mommaas dan een van de weinige deskundigen die daar genuanceerder naar kijkt.

Die focus op stikstof door de Ecologische Autoriteit zien we ook terug in de adviezen. In alle zes de adviezen adviseert de Ecologische Autoriteit extra maatregelen om de stikstofdepositie terug te brengen. In de natuurdoelanalyses zelf staat lang niet altijd een duidelijke koppeling tussen soortsamenstelling en de berekende hoge stikstofdepositie door Aerius. En twee van de zes uitgebracht adviezen gaan over laagveengebieden in Zuid-Holland. De Ecologische Autoriteit laat hier dus een kans liggen om genuanceerder te kijken.

Achteruitgang

Wat verder opvalt, is de constatering van de Ecologische Autoriteit dat de natuur in drie van de vier gebieden (op basis van de eerste vier adviezen) ‘achteruit is gegaan en onder druk staat’. Ook dat is een generalistische conclusie, die geen recht doet aan de opgestelde natuurdoelanalyses. Helemaal, omdat de Ecologische Autoriteit zelf kanttekeningen plaatst bij diezelfde natuurdoelanalyses. Provincies hebben bijvoorbeeld niet helder welk jaartal het ijkmoment is om te bepalen of de natuur verslechtert of verbetert. Ook ontbreekt het aan nulmetingen en aan trendgegevens van soorten, en halen provincies de twee verschillende doelen door elkaar die gelden voor Natura 2000-gebieden. Zie daarvoor verderop in deze column.

Analyse Meinweg

Ook zonder die kanttekeningen laten de opgestelde natuurdoelanalyses een veel genuanceerder beeld zien dan de conclusie dat de natuur verslechtert. Laten we de natuurdoelanalyse van de Meinweg in Limburg er even bij pakken. De natuurdoelanalyse beschrijft voor dit Natura 2000-gebied dertien habitattypen en -soorten. Zure vennen, vochtige alluviale bossen en natte heide verslechteren, waarbij de provincie Limburg opmerkt dat op plekken met kleinschalig plaggen de natte heide is verbeterd. De Ecologische Autoriteit trekt uit de natuurdoelanalyse overigens de conclusie dat het met zure vennen wel goed gaat.
De droge heide is een twijfelgeval, want er is een groot deel afgebrand. Toch neemt het aantal kenmerkende soorten toe, ook in aantallen, en het is bekend dat heide enkele jaren na een brand een betere kwaliteit laat zien dan heide waar geen brand overheen is geweest. Er is wel een kenmerkende vlindersoort verdwenen.
Heideveentjes en pioniersvegetaties met snavelbies zijn stabiel, waarbij wordt opgemerkt dat alleen een recent aangelegd stukje voor de pioniersvegetatie verslechtering laat zien. In beuken-eikenbossen met hulst en hoogveenbossen gaat het beter, waardoor soorten weer toenemen. Kamsalamanders zijn moeilijk te tellen, maar ze komen overal voor, waardoor het lijkt dat deze populatie stabiel is. Drijvende waterweegbree, boomleeuwerik en nachtzwaluw nemen toe en de roodborsttapuit heeft zich binnen het gebied verplaatst door de brand.

Twee doelen

Dan gaan we kijken naar de doelstelling. De Ecologische Autoriteit merkte op dat provincies de twee doelen door elkaar heen gebruiken, waardoor niet duidelijk is of het om verslechtering gaat of om het nog niet halen van een goede staat van de natuur. Voor dat laatste schrijven de Vogel- en Habitatrichtlijn geen einddatum voor. Wel moet er door lidstaten gewerkt worden aan een gunstige staat van instandhouding, dus er ligt een verplichting om het te verbeteren zonder een einddatum. En belangrijk om op te merken: het gaat hier over de landelijke staat, dus niet in ieder Natura 2000-gebied moet het helemaal top zijn. Ook habitattypen buiten de Natura 2000-gebieden tellen mee en als het daar goed gaat, helpt dat dus ook om tot een goede landelijke staat van instandhouding te komen. Het verbod op verslechtering geldt wel per Natura 2000-gebied.

Veel gaat goed

Voor ieder habitattype of doelsoort is er vanuit Den Haag per gebied bepaald wat de doelstelling is. Ik vergelijk de ontwikkeling die is beschreven in de natuurdoelanalyse met deze doelstelling. De drie habitattypen in de Meinweg die verslechtering laten zien, moeten juist verbetering laten zien. Daar is dus werk aan de winkel. Droge heide moet ook verbeteren, maar doordat er meer soorten voorkomen lijkt die trend te zijn ingezet. Heideveentjes dient in oppervlakte te groeien en de kwaliteit moet verbeteren. Daar ligt dus ook nog een uitdaging. Pioniersvegetaties met snavelbies moet gelijk blijven in oppervlakte en kwaliteit, dus dat voldoet waarschijnlijk al aan de doelstelling. Beuken-eikenbossen met hulst en hoogveenbossen moeten in kwaliteit verbeteren en dat laat de trend ook zien. Het leefgebied van de kamsalamander moet groeien en de soort moet meer voorkomen. Omdat het beestje lastig te tellen is, is dat niet te bepalen, maar het lijkt goed te gaan. Drijvende waterweegbree, boomleeuwerik en nachtzwaluw moeten stabiel blijven, maar doen het juist beter. En ook de doelstelling van de roodborsttapuit wordt gehaald, want die blijft stabiel en dat is conform de doelstelling.

Genuanceerde conclusie

De conclusie is dus dat het bij vier habitattypen en doelsoorten niet goed gaat, bij zes de natuur zich ontwikkelt conform de doelstelling en bij drie het zelf beter gaat dan de doelstelling. En dan zijn er ook nog maatregelen uitgevoerd waarvan nog een ecologische winst verwacht kan worden en zijn er nog maatregelen aangekondigd die wachten op uitvoering. Daarmee zeg ik niet dat de aanbevelingen van de Ecologische Autoriteit, die daar nog bovenop komen, onterecht zijn. Ik vind wél dat de Ecologische Autoriteit zich veel genuanceerder moet uitlaten. Al was het alleen maar voor het instituut zelf, om gezag te verwerven.