Column: André Hoogendijk: LNV volgens de hits van Koos Alberts

Ik verscheurde je foto

‘Ik verscheurde je foto, ’k heb je brieven verbrand. In m’n hart moet ik huilen, maar ik doe nonchalant.’ In een betrekkelijk korte tijd zijn vanaf 2010 de productschappen, de Dienst Landelijk Gebied en zelfs het ministerie van LNV opgeheven. Daarmee zijn de benodigde denkkracht en uitvoeringskracht van zowel de overheid als de sector vakkundig afgebroken. We struikelen nu al meer dan tien jaar met elkaar van crisis naar crisis. Afspraken worden soms op papier gemaakt, maar leiden vervolgens niet tot uitvoering.

Als je alle milieurapportages bekijkt, dan zie je rond 2010 een duidelijk breekpunt. Het lukt sindsdien niet om de waterkwaliteit te verbeteren of om de uitstoot van ammoniak verder terug te dringen. De laatste Actieprogramma’s Nitraatrichtlijn hadden geen effect. Afspraken uit het Klimaatakkoord zijn nooit uitgevoerd. In het Uitvoeringsprogramma Gewasbescherming wordt weinig uitgevoerd. En mocht het u niet zijn opgevallen, met stikstof is er sinds de rechterlijke uitspraak uit mei 2019 in de praktijk ook nog niets gebeurd.

Zijn het je ogen

‘Ja, de wereld kreeg een kleur d’r bij, toen jij me zei: ik zie je zitten. En de zon die scheen een beetje meer, die eerste keer met jou.’ De zon leek weer te gaan schijnen in 2017. Er kwam weer een eigen ministerie, er was veel aandacht voor de landbouw in het regeerakkoord en de nieuwe minister bleek een boerendochter. Er kwam met kringlooplandbouw zelfs een visie op de landbouw. Het bleek allemaal stilte voor de storm. Terug naar vroeger werkt immers niet.

Het ontbrak het nieuwe ministerie aan inzicht in de sector en aan uitvoeringskracht. Voorheen maakte het ministerie beleid, dachten productschappen mee over een vertaling daarvan voor de praktijk en werd de uitvoering gezamenlijk ter hand genomen. Nu bedenkt het ministerie beleid, volgt er geen praktische vertaling en is de uitvoering afwezig. Boeren worden op kosten gejaagd met maatregelen die niet bijdragen aan milieudoelen. Doelmatig beleid met kosteneffectieve maatregelen is een herinnering uit het verleden.

Hoe zit ’t met jou

‘De hond zit voor de kachel. Hij kijkt me vragend aan. Maar ik weet ook geen antwoord. Waar ben je heen gegaan?’ Het is in Nederland geen uniek probleem dat uitvoering en beleid zijn ontspoord, zie Toeslagaffaire, Groninger gas, jeugdzorg, enz. Het verschil is dat over die problemen rapporten vol zijn geschreven, terwijl het gebrek aan uitvoeringskracht in de agrarische sector een blinde vlek is. De suggestie is steeds dat het ligt aan de inhoud of aan goede afspraken. Niemand lijkt het op te vallen dat de uitvoeringskracht ontbreekt.

Stikstof is een typisch voorbeeld. Sinds 2010 zijn we met terugdringen van de uitstoot van ammoniak vrijwel niks meer opgeschoten. Aangezien ammoniak voor circa 70% neerslaat buiten een cirkel van 25 kilometer rond bedrijven, zou je een landelijke sectorale aanpak verwachten. Je wilt immers de totale uitstoot terugbrengen. Daar zou je 70% van het budget in moeten steken. De rest van het geld kun je uittrekken voor een gebiedsgerichte aanpak. Omdat er echter landelijk onvoldoende kennis en uitvoeringskracht is, wordt alles nu over de schutting gegooid naar provincies.

In de zon

‘Ik zei: hallo schat, ken ik jou misschien? Ik weet het bijna zeker, ik heb jou meer gezien. Ze lachte even en zei: dat denk ik niet, maar ik vind je heus wel aardig. Ik hoop dat jij het ziet.’ Boeren zijn ondernemers op in ieder geval twee assen: hun vak en hun regio. Je bent bijvoorbeeld melkveehouder in de Achterhoek of akkerbouwer in de Noordoostpolder. Dat betekent dat je zowel in de regio als in de sector goede organisaties nodig hebt voor samenwerking met de overheid en voor uitvoeringskracht.

Terug naar vroeger werkt niet, maar we missen wel de functie van uitvoeringsorganisaties als de productschappen en de Dienst Landelijk Gebied. Wat krijgen we daar als sector voor terug? En wat willen we ervoor terug? De harde realiteit is dat we als sector meer last hebben van het ontstane vacuüm dan de overheid. Een overheid kan altijd weer nieuw beleid maken. Wij hebben maar één sector en zullen het samen moeten doen. Niet terug naar vroeger, maar vooruit naar de toekomst! ‘In de zon waar het begon. Met z’n twee, een goed idee.’