Samenwerking Beter Bodembeheer levert akkerbouw informatie over duurzame bodem

Op 27 juni hield de Publiek-Private Samenwerking (PPS) Beter Bodembeheer een slotbijeenkomst in Lelystad. Onderzoek aan bodemkwaliteit gaat door in verschillende deelgebieden. Bij de bijeenkomst stipten de onderzoekers en bedrijven de inzichten uit de periode 2010-2023 aan: de ontwikkeling van bodemkwaliteitsindicatoren voor Nederlandse landbouwbodems, de invloed van grondbewerking op de bodemkwaliteit, onder welke omstandigheden koolstofvastlegging mogelijk is en wat duurzaam bodembeheer voor de biodiversiteit doet.

Vervolgonderzoek richt zich onder meer op bodemziekten en –plagen, op organische stof en op de maatschappelijke vragen rond bodembeheer, zoals die rond stikstof. Onderzoeker Joeke Postma: „Het is opvallend dat veel vragen uit het begin van onze projecten nog steeds relevant zijn, soms zelfs nog belangrijker zijn geworden. Een voorbeeld is de vraag rond klimaatverandering en bodems die klimaatbestendig zijn.”

Handelingsperspectief

Bij de PPS draaide het om de mogelijkheden die akkerbouwers en andere landbouwsectoren kunnen benutten voor bodemkwaliteitsverbetering: om handelingsperspectief. Afhankelijk van de doelen die een teler heeft zijn er mogelijkheden om de bodemkwaliteit te monitoren en te verbeteren. Daarbij werden de effecten van bodembeheer aangetoond of te hoge verwachtingen getemperd.

Zo blijkt het werken met niet-kerende grondbewerking de koolstofvastlegging in de bodem niet te vergroten. Wel draagt dit systeem bij aan een betere waterhuishouding, als het op klei toegepast wordt. Zowel het wateropslaand vermogen van de kleibodem wordt er hoger van, als de afvoercapaciteit bij zware buien. De koolstofvastlegging in de bodem vergroten kan de teler beter bereiken via organische bemesting en bodemverbetering en via groenbemesters.

Hoewel de opslagcapaciteit van koolstof in landbouwbodems (maatschappelijke wens) beperkt is, kan een teler wel profiteren van andere pluspunten van organische stof in het bodemprofiel. Het is goed voor de structuur, beperkt verslemping op gevoelige gronden en is goed voor de biodiversiteit. Volgens projectleider Janjo de Haan van de PPS is het steeds maatwerk in iedere situatie en afhankelijk van bouwplan en type grond. Met speciale tools voor telers en adviseurs maakte de PPS kennis toepasbaar en inzichtelijker. Denk daarbij aan de Gezondgewastool, Best4Soil en de Groenbemesterkeuzewijzer.

Akkerbouwsystemen kennen vaak een negatieve organische stofbalans, maakte het onderzoek duidelijk. Juist op dit vlak werken veel praktijkbedrijven aan een omslag. Bedrijven die sterk neigen naar een externe nutriëntenstroom (mest in, product uit), kunnen met een sterkere interne stroom (gewasresten, groenbemesters) hun organische stofbalans versterken. Andersom kunnen bedrijven met een sterke interne stroom de balans de andere kant om opzoeken. Onderzoekers Geert-Jan van der Burgt, Bart Timmermans en Marjoleine Hanegraaf denken dat er binnen de gestelde bemestingsnormen zo meer te halen is aan organische stofaanvoer, zeker als die organische stof ook bijdraagt aan de gewasvoeding in de jaren daarna. Het model NDicea is daarbij een nuttig hulpmiddel bij het plannen op langere termijn, zeggen zij.

Advies

Postma zegt in haar presentatie dat de manier van werken dankzij de PPS-aanpak meer verschoven is naar de presentatie van praktische kennis. Aan het begin van de looptijd werkten projecten van proeven naar rapporten. Later werd de vraagstelling uit de landbouwsectoren en de samenleving belangrijker, er werden meer dwarsverbanden gelegd tussen vakgebieden als milieu, plantenziektekunde en landbouwtechniek en er kwamen handboeken en tools uit voort, die met actuele data aangevuld kunnen worden.

Met een Europese wet voor bodemgezondheid (Soil Health Law) in zicht, met steeds dwingender wetgeving voor het vervangen van chemie en blijvende discussie over klimaat, natuur en biodiversiteit, stikstof en waterkwaliteit, verwacht Postma dat de vervolgprojecten van de PPS Beter Bodembeheer belangrijk zullen blijven.