Zaaiuien uit een perspotje
Een rondje meerijden
Om het plantproces te volgen, rijden we een rondje mee op de machine. Haidari en Ayad scheppen de vier banden van de plantmachine vol met perspotjes vanuit lage oranje kratten. Ondertussen vervangen Zoaby en Rick de leeggemaakte kratten weer door volle kratten. Akkerbouwer Henk Meijer zorgt voor de aan- en afvoer van planten. Voor hem is dit het derde jaar dat hij een perceel zaaiuien plant vanuit perspotjes. Het zijn rode uien. 'Ik denk dat er met rode uien geld te verdienen is', vertelt hij. Afnemer Marbo uit Oostdijk wist een markt te vinden voor deze uien. Meijer levert ze af in een middenmaat. Hierbij streeft hij naar een opbrengst van 50 tot 60 ton per hectare.
Geen nieuwe mechanisatie
Met een arbeidsintensieve teelt had de akkerbouwer reeds ervaring. Meijer teelt immers al meer dan twintig jaar ijsbergsla. Het plánten van zaaiuien was voor hem nieuw. De mechanisatie voor de teelt niet.
Voor de teelt van geplante zaaiuien maakt Meijer gebruik van dezelfde plantmachine als voor het planten van ijsbergsla. Dit geldt ook voor de aangepaste frees waarmee hij de zaaibedbereiding verzorgt. Ook het contact met plantenkweker Combinations in Maasdijk was al gelegd. Hier worden de ijsbergsla en de uien in kassen opgekweekt. Via een plantenkweker maakte Meijer kennis met de bijzondere teelt en met die kennis bestelde hij de eerste lading plant-zaaiuien.
Kosten plantmateriaal
Doordat de teler jaarlijks vijf miljoen perspotjes met ijsbergsla-planten afneemt, hoeft hij niet dezelfde prijs te betalen als iemand die 'slechts' honderdduizend potjes afneemt. Wat de prijs precies is, wil de akkerbouwer niet zeggen. Voor iemand die perspotjes voor de beplanting van enkele hectares afneemt, schat Meijer de prijs op 4 cent per potje. Bij 130.000 potjes per hectare komt de aanschafprijs van het plantmateriaal hiermee op 5.200 euro. De kosten voor arbeid en plantmachine zijn daar niet in meeberekend.
Zo vroeg mogelijk oogsten
Een goed resultaat boekt Meijer door de uien zo vroeg mogelijk te oogsten. In de praktijk komt dit neer op begin juli. Dan zijn de uien op zijn vroegst volgroeid en zet Marbo het product binnen tien dagen op de markt. Net als bij plantuien geldt: hoe vroeger de uien op de markt liggen, des te hoger is de prijs. De meerwaarde van deze uien zit naast de vroege levering in de kwaliteit. De zaaiuien komen iets later op de markt dan plantuien. 'Het voordeel van deze zaaiui ten opzichte van de plantui is dat de houdbaarheid beter is. Ook hebben ze een zuiverronde vorm en mooie kleur.'
Meijer oogst de uien voor een hoog marktsegment. Marbo verwerkt het 'rode goud' in kleinverpakkingen en zet ze af in heel West-Europa.
Geschikte rassen
Voor de uienteler is het een sport de uien zo vroeg mogelijk te oogsten. In de teelt houdt hij hier voortdurend rekening mee. Dat begint al bij het bestellen van geschikte rassen. In het eerste jaar teelde Meijer de twee rode uienrassen Romy en Red Baron. Romy deed het goed. Met de dunne nek was dit ras mooi vroeg klaar. Red Baron rijpte echter ongeveer een week later af door de dikkere nek. Dit jaar teelt Meijer Romy en Red Spark: 'Vanwege de dunne nekjes zijn die zo vroeg mogelijk klaar voor de oogst.'
Planten in kas
Ook bij het kweken van de planten in de kas spelen de kwaliteitseigenschappen een rol. Op 1 februari zijn de uien in perspotjes gezaaid. 'Ik heb graag een ui die niet op de rem is opgekweekt', vertelt Meijer. Uienplanten die niet op de rem zijn opgekweekt, krijgen tijdens het kweken veel nitraat in het water toegediend. Die hoeveelheid ligt tussen de 15 tot 20 millimol per liter water. Hierdoor ontwikkelen de planten zich snel en groeien ze goed door op het veld.
Bij de groei in de kas houden de kwekers rekening met het tijdstip waarop de plantjes het warme glazen huis verlaten. Dit gebeurt door de beluchting te vertragen wanneer het plantseizoen veel later start dan was verwacht. Er loopt dan minder warme lucht langs de planten waardoor de groei stagneert.
Niet te vroeg poten
Bij het poten zijn de planten maximaal 15 centimeter. De uien worden geplant als de weersomstandigheden dit toelaten. In de regel is dit begin april, als de verwachting is dat warm weer volgt. De bandplantmachine is afgesteld op de hoogte van de perspotjes, op 4 centimeter. Op deze diepte worden de geplante zaaiuien in de grond gepoot. De zaaibedbereiding is anders dan van gewone zaaiuien. Drie wielen achter op de frees trekken sporen, waar de plantmachine vervolgens overheen rijdt. In vijf dagen wordt zo 7 hectare geplant met 130.000 potjes per hectare.
Vijf zaadjes per potje
Omdat ieder potje is gevuld met vijf zaadjes komt de zaaizaadhoeveelheid neer op 650.000 zaadjes per hectare. Meijer koos bewust voor het aantal van vijf zaadjes per potje, omdat dit aantal financieel het meest aantrekkelijk is. Met deze hoeveelheid groeien de uien homogeen – in trosjes - op. 'Teelttechnisch is één zaadje per potje het mooist. Dan kan ik de uien op een gelijke afstand poten', vertelt Meijer terwijl hij enkele potjes naast elkaar in een rij plaatst, '... maar dat is veel te duur.'
Zeilwagen
Na een rondje is de plantmachine weer terug op de kopakker. Het is tijd om de lege kratten om te wisselen voor volle kratten. Een zeilwagen staat daarvoor gereed met gevulde kratten. 'Die heb je echt nodig', zegt Meijer. 'Al met een klein windje zijn de potjes snel uitgedroogd. Dan zullen ze nooit meer vocht opnemen en kun je ze laten drijven op water.'
De werknemers hebben na het overstapelen pauze. Meijer vertelt verder. Na het planten laat hij, wanneer er geen regen valt, de beregeningsboom over het veld gaan. Met de 25 millimeter die deze week is gevallen, is dat niet direct nodig. Onder goede omstandigheden zijn de planten na een week goed aangeslagen. De planten worden dan steeds donkerder van kleur.
Gewasbescherming
De onkruid- en ziektebestrijding kan beginnen wanneer de planten voldoende zijn hersteld. De ziektebestrijding voert Meijer preventief uit voor bladvlekkenziekte, uienvlieg, meeldauw en Stemphylium. Deze gewasbescherming is vergelijkbaar met die van 'normale' zaaiuien. Net als de ziektebestrijding is de onkruidbestrijding vergelijkbaar met die van gezaaide zaaiuien. Het voordeel van geplante zaaiuien is dat de kritische periode van kieming, opkomst en vlagbladstadium al zijn geweest. Ook de meest risicovolle meeldauwperiode in juli en augustus hoeven de uienplanten niet te doorstaan.
Bemesting anders
De bemesting van geplante zaaiuien is anders dan van gewone zaaiuien, maar op welke manier wil Meijer niet prijsgeven. 'Ik heb voor deze kennis in de eerste jaren fors leergeld moeten betalen.'
De akkerbouwer is voorzichtig in het naar buiten brengen van technische details, vanwege de kleine handel. 'Als er in Nederland iets teveel op deze manier wordt geteeld, kan de markt al verziekt zijn', besluit hij zijn verhaal.
Tekst: Franka Loman