Strenge vorst funest voor preiteelt

Het is al jaren bar en boos op de Nederlandse preivelden. Slechts incidenteel komt de opbrengstprijs boven de kostprijs uit. Zo beurden de telers afgelopen herfst maximaal 0,30 euro per kilo, bij een kostprijs van tussen de 0,50 en 0,60 euro.
Als klap op de vuurpijl zadelde de zeer strenge vorst telers op met een gigantische schade. Prei kan maximaal een temperatuur van –15 graden in het hart van de plant verdragen. Dit betekent een grondtemperatuur van –20 graden. Enkele nachten dook het kwik in de belangrijke teeltgebieden in Zuidoost-Nederland onder deze grens. Gevolg: onafgedekte percelen moeten grotendeels als verloren worden beschouwd. In het gunstigste geval zijn de kwaliteit en opbrengst schrikbarend afgenomen en heeft de teler veel extra schoningsarbeid.

Tijdige oogst

Hoewel de prijs in de herfst op 0,30 euro lag, steeg deze vanaf eind november op tot een hoogte van tussen de 1 en 1,80 euro per kilo. Daarvan heeft niet iedere teler kunnen profiteren. 'Wie zijn koeling voor de kerstdagen niet vol had, heeft daarvan kunnen profiteren', zegt Paul van Elzen in Uden. De preiteler had 25 hectare prei tijdig geoogst in en de koeling opgeslagen. Hij teelt 200 hectare prei en levert die verkoopklaar af.
De opleving in de markt duurde maar kort. Na de vorstperiode bleek bovendien dat veel gewassen vorstschade hadden. Over een maand is meer duidelijk over de omvang van de schade. Percelen die niet waren ondergedekt, kunnen pas medio maart worden geoogst. 'Als de gewassen zich tenminste herstellen. Voor ondernemers die de percelen niet hebben ondergedekt, betekende de vorst een forse financiële aderlating', zegt Van Elzen.
Het is opvallend dat de lage temperaturen, de beperkte oogstmogelijkheden en de daling van het aanbod door de vorstschade weinig invloed hebben gehad op de prijs. Eind januari leverde de lange prei bij veiling ZON 0,80 euro op en korte prei 0,60 euro. Prijzen waarbij telers zich steeds vaker afvragen of het nog rendabel is om te rooien en te sorteren.

Toekomst

De aanhoudend lage prijzen was voor een honderd telers aanleiding om in december 2008 een actie te starten onder de slogan: 'Preiteelt 2009: Einde of eindelijk actie?' In eerste instantie discussiëren telers onderling over de problemen bij de prijsvorming van prei. Telers zoeken zo samen naar oplossingen. In het eerste rondschrijven zijn de tekortkomingen van de afzetorganisaties op een rij gezet. Daarbij worden zaken genoemd als het ontbreken van controle over de prijs, de aanvoerformule, het aanbod voor de klok en wel of geen overleg of samenwerking met België. Aanbodregulering wordt ook weer als een oplossing aangedragen.

Prei-aanbodregulering

De strenge vorst in de afgelopen weken zorgt waarschijnlijk voor de steeds geopperde prei-aanbodregulering. De komende maanden wordt duidelijk of individuele telers het overleven. Piet van der Haas, preiadviseur bij Mertens BV in Horst en adviseur bij de landelijk werkgroep prei en de brancheorganisatie voor plantenkwekers: 'De opbrengstprijzen zijn al jaren heel slecht. Er waren geen mogelijkheden om financiële reserves op te bouwen. Je kunt niet blijven interen op het vermogen. Ik vraag me af of telers nog over voldoende middelen beschikken om naast de aankoop van zaad of plantgoed ook de teelt tot een goed einde te brengen.'
Het zit volgens Van der Haas structureel fout bij dit gewas. 'Aanbieders worden al jarenlang door de handel tegen elkaar uitgespeeld. Telers moeten de handen in elkaar slaan', onderstreept hij.

Tip: geen prei meer op minder geschikte percelen

Van der Haas heeft een tip voor de preitelers: teel geen prei meer op minder geschikte percelen. 'Teel alleen prei op de kwalitatief beste percelen. Goede grond wordt steeds schaarser. Daarom adviseren we dit jaar te kiezen voor zo veel mogelijk planten op het beste perceel. Daar kun je de hoogste productie en de beste kwaliteit halen. Omdat dikke prei minder geliefd is bij de consument, kun je op die beste hectares beter iets meer planten per hectare zetten. En schrap dan één hectare teelt op kwalitatief minder goede grond.'