Weerbaar telen volgens de ICM-aanpak

Pijler 1: Gewasdiversiteit

Met een goed doordachte rotatie kan een teler een stevige preventieve basis neerleggen voor een weerbaar teeltsysteem. Dit vraagt om maatwerk op bedrijfs- en zelfs perceelsniveau. Hierbij wordt ook gekeken naar de mogelijkheden van strokenteelt of akkerranden. Hierdoor krijgen natuurlijke vijanden meer ruimte om te overleven. Ook het telen van tagetes tegen wortellesieaaltjes valt hieronder. Het gaat verder dan alleen het bouwplan. Hilfred Huiting, onderzoeker bij WUR: „Als de buurman vorig jaar uien heeft geteeld op een perceel waar jij nu uien naast wilt telen: waar moet je dan alert op zijn.”

Pijler 2: Ras en teeltwijze

Een akkerbouwer kan met een slimme keuze veel winst behalen, want door te kiezen voor rassen die resistent of tolerant zijn, kan de teler veel problemen door aantasting en schade voorkomen. Het aanbod van dergelijke rassen is echter nog beperkt: voor een groot aantal gewassen zijn nog geen gecombineerde resistenties tegen meerdere ziekten of plagen beschikbaar. En als ze er wel zijn, bestaat de kans dat deze commercieel gezien minder interessant zijn, bijvoorbeeld omdat de consument of de verwerkende industrie andere eigenschappen belangrijker vindt (denk aan smaak of bakkwaliteit). Naast de rassenkeuze kan de teler spelen met zaaidata, zaaipatronen en dichtheden, of priming, waardoor het gewas een voorsprong krijgt op onkruiden of om ziekten of plagen te vroeg af te zijn. Ook sturing op het oogstmoment valt hier onder.

Pijler 3: Bodembeheer

Bodembeheer is een belangrijk instrument om de overlast van ziekten, plagen en onkruiden te verkleinen en schade aan het gewas te beperken. Een gezonde bodem draagt bij aan een goed groeiend gewas, waardoor de plant weerbaarder is tegen ziekten of plagen. „De intrede van ziekten kun je beperken door het gewas zo lang mogelijk vitaal te houden en dat begint bij goed bodembeheer”, zegt onderzoeker Brigitte Kroonen van WUR. Als je te maken hebt met een laat voorjaar, kan het gebeuren dat een perceel niet onder de optimale omstandigheden wordt gepoot. „Dan sta je al met 1-0 achter.” De kennis over de mogelijke maatregelen om de weerbaarheid te verhogen neemt jaar op jaar toe.

Pijler 4: Gerichte bestrijding

Ondanks alle genomen (preventieve) voorzorgsmaatregelen kan een ziekte of plaag toch toeslaan. Om schade te voorkomen of beperken, zal een teler dan moeten ingrijpen. Dat kan zijn met (chemische) gewasbeschermingsmiddelen. Op dit terrein wordt hard gewerkt aan de ontwikkeling van laag risico middelen. Ook de inzet van natuurlijke vijanden of inundatie kan een bijdrage leveren. De inzet van sensoren en robotica maakt plaatsspecifieke (mechanische) bestrijding mogelijk: dankzij individuele plantherkenning kunnen onkruiden per plant worden bestreden. Ook beslissingsondersteunende systemen (BOS) kunnen helpen: ze geven inzicht in wanneer het gevaarlijk weer wordt voor bijvoorbeeld phytophthora of bladluizen. „De O is de belangrijkste letter in BOS. De beslissing neem je uiteindelijk zelf”, aldus Bert Evenhuis, plantenziektenkundige bij WUR. Doel van het BOS is om op gewasbeschermingsmiddelen te besparen.

Pijler 5: Monitoring en evaluatie

Helemaal voorkomen van een ziekte of plaag zal niet lukken. Voor telers is het dan belangrijk om precies en vroegtijdig te kunnen bepalen welke soort wanneer en waar aanwezig is en in welke aantallen. Welke opbrengst komt waar van het land, en welke kwaliteit, kan hierin veel informatie geven. Ook het nemen van grondmonsters voor het meten van de aaltjes en bodemschimmelpopulaties valt hier onder.

Lees ook: Topgewas; nieuwe inzichten voor duurzame gewasproductie